Pszenica (Triticum aestivum): Olej z zarodków/otrąb/kiełków nierafinowany

Pszenica zwyczajna, Triticum vulgare, jest zbożem z rodziny wiechlinowatych. Oprócz jęczmienia jest najstarszym zbożem uprawianym przez człowieka. Najstarsze odkryte ślady uprawy pszenicy znaleziono na południu Turcji i datowane są na 8800r p.n.e. a więc z epoki neolitu. Nie zdajemy sobie z tego sprawy, ale pszenicy zawdzięczamy rozwój ludzkości. To za sprawą udomowienia pszenicy mogła powstać na terenie Mezopotamii kolebka pierwszej cywilizacji na Ziemi, z której zrodziła się współczesna cywilizacja zachodnia.

Pszenica przede wszystkim kojarzona jest z mąką. Jednak w ostatnim czasie coraz większa część zbiorów przeznaczana jest na opał i produkcję biopaliw. Cieszą się ekolodzy ale płacimy za to szybkim wzrostem cen żywności.

Z pszenicy otrzymuje się również cenny olej, który w Polsce nazywany jest często olejem z kiełków pszenicy, co sugeruje, że jakoby miałby być otrzymywany z kiełków. Na domiar złego w niektórych opracowaniach, niestety także w fachowej literaturze, można spotkać się z informacją, że olej jest wytwarzany z „podkiełkowanych ziaren”. W rzeczywistości olej tłoczy się z otrąb pszennych, a ściśle zarodków, które są bardzo niewielką częścią ziarna.

Ziarno pszenicy zbudowane jest z trzech podstawowych elementów – łuski, bielma i zarodka. Łuska (skórka) chroni jądro składające się z bielma i zarodka. Bielmo zajmuje do 85% ziarna, natomiast zarodek tylko 2-3%, ale jest najbardziej bogatą w substancje odżywcze częścią ziarna. Przy produkcji białej mąki zarodki razem z łuską są oddzielane od ziarna i jako otręby stanowią wartościową paszę dla zwierząt. Jedynie w przypadku mąki razowej zarodki są mielone razem z bielmem na mąkę, dlatego mąka razowa jest mąką zdrową. Ponieważ zarodki stanowią tylko ułamek procenta ziarna i zawierają niewielką ilość tłuszczu (ok. 10%) na wyprodukowanie 1 litra oleju potrzeba aż 1,5 tony pszenicy.

Nierafinowany olej z zarodków pszenicy jest olejem bogatym w składniki odżywcze, zawiera w idealnych proporcjach dl zdrowia kwasy tłuszczowe omega-6 i omega-3, fosfolipidy (lecytynę), liczne witaminy (w tym E, A, D, wit. Z grupy B), sterole, oktakosanol, inozytol, proteiny, sole mineralne. Dominującym kwasem tłuszczowym jest kwas linolowy (49-59%), w następnej kolejności kwas oleinowy (14-25%), palmitynowy (11-17%), alfa-linolenowy (4-10%) i stearynowy. Olej z zarodków pszenicy jest najbogatszym naturalnym źródłem witaminy E.

Olej z pszenicy stosowany jest w leczeniu zaburzeń serca i krążenia, miażdżycy, w stanach osłabienia i wyczerpania.

Zastosowanie kosmetyczne

Olej z zarodków pszenicy jest bardzo dobrym olejem do łagodzenia podrażnień skóry, zwłaszcza w przypadku egzemy i zapalenia skóry. Stosowany miejscowo na skórę stymuluje tworzenie nowych komórek i poprawia krążenie krwi. Z powodu wysokich właściwości odżywczych i antyoksydacyjnych często stosuje się go przy cerze dojrzałej, zniszczonej, dla zmniejszenia blizn. W naturalnych kosmetykach używany jest często by walczyć z oznakami starzenia się skóry.

U osób z uszkodzoną strukturą skóry i tendencją do podrażnień skóry występuje niski poziom ceramidów. Również starzenie się skóry związane jest ze zmniejszeniem się produkcji ceramidów. W badaniach naukowych wykazano, że olej z zarodków pszenicy może ten niekorzystny proces zahamować. Dla działania oleju pszenicznego istotne znaczenie ma bardzo wysoka zawartość naturalnych tokoferoli (wit. E). Przede wszystkim tokoferole są silnymi wymiataczami wolnych rodników i chronią lipidy będące materiałem budulcowym błon komórkowym przed uszkodzeniem, tym samym spowalniając proces starzenia się skóry. Znacznie ograniczają również powstawanie w skórze wolnych rodników pod wpływem promieniowania UV. Witamina E z oleju z zarodków pszenicy charakteryzuje się wysoką aktywnością biologiczną i jest bardzo dobrze absorbowana przez skórę, docierając również do głębszych warstw skóry.

Olej z zarodków pszenicy poprawia krążenie w naczyniach włosowatych skóry, co pozwala na lepsze zaopatrzenie w substancje odżywcze skóry i usuwanie produktów metabolizmu. Efekt ten jest ważny by hamować starzenie się skóry, albo gdy skóra potrzebuje więcej składników odżywczych, na przykład w celu zapobiegania rozstępom. Jednym z efektów powyższych właściwości oleju z pszenicy jest zapobieganie wypadaniu włosów. Poprawiając mikrokrążenie skóry głowy, odzyskując komórki dystroficzne w cebulkach włosa oraz przeciwdziałając negatywnemu wpływowi lipidów pochodzenia łojowego olej z zarodków pszenicy może zahamować łysienie. Wysoka zawartość kwasów tłuszczowych omega-6 i omega-3 oraz tokoferoli sprawia, że olej z zarodków pszenicy ma również bardzo dobre właściwości przeciwzapalne. Wykazano skuteczność oleju w przypadku takich problemów jak skóra sucha i popękana, egzema, łuszczyca, starzejąca się skórą, matowa cera, oparzenia, słabe krążenie krwi. Jest również stosowany w celu łagodzenia objawów zapalenia skóry, pomaga promować gładszą, o młodszym wyglądzie skórę.

Ponieważ olej jest dość lepki może sprawiać trudności w aplikacji, dlatego zaleca się go rozcieńczać innym olejem. Szczególnie gdy olej pszeniczny ma być użyty do masażu. Olej z pszenicy można dodawać do innych olejów by przedłużyć ich trwałość i odporność na jełczenie. Dobrze łączy się z większością olejków eterycznych.

Zastosowanie spożywcze

Olej z zarodków pszenicy jest olejem jadalnym. Jest bogaty w lecytynę, która jest niezbędna dla zdrowia serca, prawidłowego funkcjonowania mózgu i wątroby. Kolejny składnik oleju, oktakosanol, zwiększa wytrzymałość, wydolność i czas reakcji. Inozytol również obecny w oleju pszenicznym sprzyja między innymi dobremu samopoczuciu. Jednak przede wszystkim olej z zarodków pszenicy jest źródłem kompletnej witamy E i może służyć do uzupełniania jej niedoborów w organizmie. Bardzo dobrze nadaje się do doprawiania i emulgowania zimnych sosów, dresingów, marynat. Można nim doprawiać sałatki, warzywa, makaron i inne potrawy. Nie należy go podgrzewać, ponieważ w wysokiej temperaturze straci na wartości odżywczej. Profilaktycznie, jako suplementację zaleca się spożywać 2-5 łyżeczek dziennie. Można połączyć z jogurtem, sokiem, płatkami śniadaniowymi, chlebem.

Dodatkowe informacje

Nierafinowany olej z zarodków pszenicy ma wyraźny, charakterystyczny smak, zapach i barwę ciemnego bursztynu, jest mętny z powodu zawiesiny, która opada gdy olej dłużej stoi. Jest to naturalna cecha surowego oleju. Dlatego przed użyciem olej należy dobrze wstrząsnąć. Surowy olej w połączeniu z wodą może emulgować i tworzyć emulsję bez dodawania emulgatora. Mieliśmy sygnały od klientów, którzy byli tym zaskoczeni i mieli wątpliwości czy kupili dobry olej, ponieważ olej z innego sklepu podobno tak się nie zachowywał. Pełnowartościowy, surowy olej z zarodków pszenicy ma wysoką zawartość lecytyny a jak wiemy lecytyna ma właściwości emulgujące, dlatego tak się dzieje. Taki objaw może być wskazówką, że olej faktycznie ma wysoką zawartość cennych składników.

Trwałość i przechowywanie: Olej przechowywany w odpowiednich warunkach może zachować świeżość do 2 lat. Korzystne jest trzymanie oleju w chłodnym miejscu w szczelnie zamkniętym opakowaniu, unikać zbyt długiego kontaktu z powietrzem, chronić przed bezpośrednim światłem. Olej jest wrażliwy na wysoką temperaturę.