Balsam gurjun (dipterocarpus turbinatus) / olejek eteryczny gurjunowy

Opis

Dipterocarpus turbinatus Gaertn. f. jest drzewem z rodziny Dipterocarpaceae, występującym naturalnie w Azji Południowo-Wschodniej, głównie w Indiach, Tajlandii, Laosie, Kambodży i Wietnamie. Dorasta do 30–45 m wysokości, o prostym pniu i szerokiej koronie. Kora jest szarobrązowa, łuszcząca się. Liście są duże, błyszczące, eliptyczne. Charakterystyczną cechą jest wydzielanie gęstej żywicy gurjunowej, z której pozyskuje się olejek metodą destylacji parą wodną.

Skład chemiczny

Olejek eteryczny z D. turbinatus zawiera głównie seskwiterpeny, w tym:

• α-gurjunen

• β-gurjunen

• allo-aromadendren

• α-humulen

• β-kariofilen

• kalamenen

• δ-kadinen

• selineny

• Śladowe ilości alkoholi i ketonów seskwiterpenowych

Brak związków fenolowych i monoterpenów czyni ten olejek wyjątkowo łagodnym i trwałym.

Właściwości kosmetyczne i dermatologiczne

Olejek gurjunowy wykazuje działania:

Dla skóry:

• Przeciwzapalne – łagodzi podrażnienia i stany zapalne (np. egzema, łuszczyca).

• Regenerujące – wspomaga gojenie się ran i mikrouszkodzeń.

• Antybakteryjne i przeciwgrzybicze – działa na Candida albicans, Staphylococcus aureus.

• Emoliencyjne – zmiękcza skórę, poprawia jej elastyczność.

• Wzmacniające barierę lipidową – chroni przed utratą wody.

Dla włosów:

• Wzmacnia cebulki, poprawia mikrokrążenie skóry głowy.

• Pomaga w łagodzeniu łupieżu i stanów zapalnych skóry głowy.

Dla dłoni i stóp:

• Działa dezodoryzująco i przeciwpotnie.

• Łagodzi pęknięcia naskórka i suchość (np. w piętach).

Dla paznokci:

• Wspiera zdrowy wzrost, działa przeciwgrzybiczo.

Dla jamy ustnej i zębów:

• Tradycyjnie stosowany w preparatach do płukania jamy ustnej – przeciwzapalnie i antyseptycznie.

• Pomocniczy w leczeniu stanów zapalnych dziąseł.

Właściwości farmakologiczne

• Przeciwzapalne (inhibicja mediatorów zapalnych jak IL-6, TNF-α)

• Antyseptyczne (szczególnie przeciw Gram-dodatnim bakteriom i dermatofitom)

• Przeciwgrzybicze (głównie wobec Candida, Aspergillus)

• Przeciwutleniające – seskwiterpeny neutralizują wolne rodniki

• Przeciwkaszlowe i wykrztuśne – ułatwia odkrztuszanie śluzu

• Działanie gojące – wspomaga angiogenezę i odnowę tkanek

• Potencjalne działanie przeciwnowotworowe (badania in vitro – zahamowanie proliferacji niektórych linii komórkowych)

• Działanie przeciwpasożytnicze – wobec pasożytów zewnętrznych (np. wszy, świerzbowce) i niektórych pasożytów przewodu pokarmowego

Właściwości aromaterapeutyczne

• Uziemiające i stabilizujące – polecany w stanach stresu i lęku

• Wspierające medytację i sen – łagodzi napięcie, ułatwia zasypianie

• Antydepresyjne – łagodne podnoszenie nastroju

• Tonizujące – przywraca równowagę psychiczną

Działa jako środek równoważący dla układu nerwowego autonomicznego – zmniejsza pobudzenie współczulne.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Nie toksyczny, nie drażniący i nie uczulający.

• Można stosować na skórę w stężeniach do 10% bez ryzyka działania drażniącego.

• Bezpieczny w inhalacji i dyfuzji.

• Brak danych o toksyczności doustnej – nie zaleca się stosowania wewnętrznego bez nadzoru terapeutycznego.

Profil zapachowy

• Zapach: Głęboki, żywiczny, balsamiczny, lekko drzewny i ziemisty

• Nuta: Baza

• Trwałość zapachu: Bardzo długa

• Intensywność: Średnia do wysokiej

Kompatybilność

Z olejkami eterycznymi:

• Cedrowy

• Paczuli

• Mirra

• Drzewo sandałowe

• Wetiwer

• Lawenda

• Grejpfrut

Z bazami kosmetycznymi:

• Masła (shea, mango, kakaowe)

• Oleje tłuste (tamanu, arganowy, jojoba)

• Glinki, maceraty ziołowe

• Kompatybilny z surfaktantami, emulsjami typu O/W

Niekompatybilności:

• Monoterpenowe olejki cytrusowe mogą destabilizować jego zapach.

• Unikać łączenia z fenolowymi olejkami (np. oregano) – ryzyko podrażnienia.

Trwałość chemiczna

• Wyjątkowo stabilny – zawiera głównie trwałe seskwiterpeny.

• Odporny na utlenianie, niska lotność.

• Trwałość: Będzie tak samo dobrej jakości po wielu latach, o ile jest przechowywany szczelnym opakowaniu, z dala od światła i ciepła.

Zastosowanie i dawkowanie

W kosmetyce i pielęgnacji:

• Kremy regenerujące: 0,5–2%

• Balsamy do stóp i dłoni: 1–5%

• Szampony przeciwłupieżowe: 0,5–1%

• Serum do skóry z AZS i łuszczycą: 1–2%

W aromaterapii:

• Dyfuzja: 2–5 kropli / 100 ml wody

• Inhalacje suche: 1–2 krople na chusteczkę

• Masaże relaksujące: 1–3% w oleju bazowym

W mydłach naturalnych:

• 1–3% masy tłuszczowej – zapach utrzymuje się długo

W świecach:

• 2–4% masy wosku – dobrze wiąże się z bazami sojowymi i pszczelimi

Zastosowanie spożywcze i wewnętrzne

Spożywcze:

• Nie zalecane – brak danych toksykologicznych dla spożycia.

• W medycynie ajurwedyjskiej żywica bywa używana, ale nie olejek.

Wewnętrzne (terapeutyczne):

• Stosowanie wewnętrzne wyłącznie pod nadzorem specjalisty.

• W Ajurwedzie stosowana żywica (nie olejek) doustnie – np. w problemach oddechowych.

• Możliwe interakcje z lekami immunosupresyjnymi i przeciwzapalnymi.

Czy wiesz, że?

1. W Ajurwedzie żywica gurjun balsam znana jako „gurjum taila” jest uznawana za środek rozgrzewający i gojący.

2. Stosowany przez wieki w Indiach do konserwacji rytualnych rękopisów i świętych tekstów.

3. Często używany jako tańszy zamiennik olejku sandałowego w perfumerii orientalnej.

4. Znany z działania przeciwpasożytniczego w tradycyjnej medycynie Azji Południowo-Wschodniej.

5. Ma właściwości odstraszające owady, w tym komary i termity.

6. Był składnikiem historycznych lekarstw weterynaryjnych dla koni bojowych w armiach indyjskich.

7. Dawniej balsam był używany w lakierach do skrzypiec i instrumentów smyczkowych jako składnik dający głębię dźwięku.