Cytronela jawajska (cymbopogon winterianus) / olejek eteryczny cytronelowy jawajski

Opis

Cymbopogon winterianus Jowitt jest wieloletnią trawą aromatyczną z rodziny Poaceae, pochodząca z tropikalnej Azji. Obecnie uprawiana głównie w Indonezji, Indiach, Sri Lance i Brazylii. Trawa osiąga wysokość do 1,5 m, ma długie, sztywne, jasnozielone liście o intensywnym zapachu. Olejek eteryczny pozyskuje się metodą destylacji parą wodną ze świeżych lub częściowo podsuszonych liści. Jest to odmiana o wyższej zawartości cytronellalu niż cytronela cejlońska (Cymbopogon nardus).

Skład chemiczny

• Monoterpenoidy:

  • Cytronellal: 30–45% – główny składnik odpowiadający za działanie repelentne

  • Geraniol: 20–25%

  • Cytronellol: 10–15%

• Estry i alkohole:

  • Octan geranylu, linalol, nerol – łącznie do 5%

• Seskwiterpeny i inne:

  • Farnesol, eugenol (ślad), limonen

Właściwości kosmetyczne

Skóra (twarz i ciało):

• Działa przeciwbakteryjnie, ściągająco, dezodoryzująco,

• Oczyszcza pory, reguluje sebum, redukuje zmiany trądzikowe,

• Tonizuje i wspomaga leczenie drobnych stanów zapalnych.

Zalecenia:

• Stosować w rozcieńczeniu (0,5–2%), najlepiej w produktach oczyszczających, tonikach i kremach do skóry tłustej.

Włosy i skóra głowy:

• Oczyszcza skórę głowy, zmniejsza przetłuszczanie i łupież,

• Odświeża i działa łagodnie antyseptycznie.

Dłonie i stopy:

• Przeciwdziała nieprzyjemnemu zapachowi (działanie antyperspiracyjne i przeciwbakteryjne),

• Pomocny w pielęgnacji przeciwgrzybiczej.

Paznokcie i strefa okołopaznokciowa:

• Działa antyseptycznie i wzmacniająco,

• Wspiera leczenie grzybicy paznokci w mieszankach olejowych.

Jama ustna:

• W bardzo rozcieńczonej formie działa przeciwbakteryjnie,

• Nie zaleca się stosowania bez nadzoru – możliwe działanie drażniące śluzówkę.

Właściwości farmakologiczne

• Silne działanie przeciwdrobnoustrojowe: skuteczny wobec Candida albicans, Staphylococcus aureus, E. coli i Propionibacterium acnes,

• Przeciwgrzybicze: cytotoksyczne działanie na grzyby skórne i drożdżaki,

• Przeciwwirusowe: in vitro hamuje HSV-1, enterowirusy i wirusy grypy,

• Przeciwzapalne: obniża poziom IL-6 i TNF-α w komórkach,

• Owado- i roztoczobójcze: silny efekt repelentny (komary, kleszcze, wszy, pchły),

• Antyoksydacyjne: hamuje peroksydację lipidów (badania ex vivo).

Właściwości aromaterapeutyczne

• Orzeźwiające i oczyszczające: poprawia koncentrację, usuwa zmęczenie,

• Stymulujące i lekko euforyzujące: zwiększa energię i pozytywne nastawienie,

• Przeciwdziała napięciu nerwowemu i apatii,

• Oczyszczające energetycznie – stosowany do neutralizacji „ciężkiej atmosfery”.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Potencjalny alergen: zawiera cytronellal, geraniol, linalol,

• Może działać drażniąco i uczulająco – konieczne rozcieńczenie,

• Nie zalecany w ciąży, laktacji i u dzieci <6 lat,

• Nie jest fototoksyczny,

• Nie stosować długotrwale na duże powierzchnie skóry.

Profil zapachowy

• Nuta głowy: intensywna, świeża, cytrusowo-ziołowa z lekko słodką nutą geraniolu,

• Charakter: wyraźny, dominujący, świeży, lekko pikantny,

• Działa jako dominanta zapachowa w mieszankach.

Kompatybilność

Dobrze komponuje się z:

• Olejkami cytrusowymi: limetka, grejpfrut, bergamotka (bezwonnymi lub osłabionymi),

• Ziołowymi: eukaliptus, mięta, lawenda,

• Kwiatowymi: geranium, ylang-ylang,

• Drzewnymi: cedr, paczula.

Niekompatybilności:

• Z delikatnymi nutami jak róża damasceńska – może je przytłoczyć,

• W emulsjach niestabilnych bez przeciwutleniaczy – utlenianie aldehydów.

Trwałość chemiczna

• Średnio trwały: 12–18 miesięcy od otwarcia,

• Wrażliwy na utlenianie – przechowywać w chłodnym, ciemnym miejscu,

• Zalecany dodatek antyoksydantów (witamina E, kwas rozmarynowy) w formułach kosmetycznych.

Zastosowanie i dawkowanie

Kosmetyki pielęgnacyjne:

• Toniki i kremy do skóry tłustej/trądzikowej: 0,2–1%

• Produkty do stóp, antyperspiranty: 1–2%

• Szampony i płukanki: 0,5–1%

Aromaterapia:

• Dyfuzja: 3–5 kropli / 100 ml wody (nie wieczorem – działa pobudzająco),

• Inhalacje przy przeziębieniu: 2–3 krople do miski z gorącą wodą.

Mydła naturalne (CP i glicerynowe):

• Do 1% – dobrze utrzymuje zapach, działa przeciwbakteryjnie.

Świece i spraye:

• Do 3% – odświeżający i oczyszczający zapach, działa repelentnie.

Inne zastosowania

• Naturalny repelent na komary, kleszcze, meszki,

• Preparaty dla zwierząt (odstraszanie pcheł i pasożytów) – w odpowiednim rozcieńczeniu,

• Odświeżacze powietrza i powierzchni (wodne lub alkoholowe),

• Składnik domowych środków dezynfekujących i detergentów naturalnych.

Zastosowanie spożywcze i wewnętrzne

Spożywcze:

• Użycie ograniczone – dopuszczony jako aromat (FAO/WHO GRAS) w produktach spożywczych,

• Bezpieczne tylko w mikrodawkach (do 0,001%) – głównie w przemysłowych aromatach.

Wewnętrzne (aromaterapia kliniczna):

• Wyłącznie pod nadzorem terapeuty,

• Potencjalnie hepatotoksyczny przy długotrwałym stosowaniu doustnym (aldehydy),

• Interakcje: możliwe osłabienie działania leków metabolizowanych przez CYP450.

Ciekawostki

1. Roślina była stosowana w medycynie ajurwedyjskiej jako środek chłodzący i oczyszczający.

2. Wykorzystywana w rytualnych oczyszczaniach domów i świątyń na Bali.

3. Olejek z cytroneli jawajskiej ma silniejsze działanie repelentne niż cytronela cejlońska.

4. Wchodzi w skład wielu naturalnych perfum unisex jako nuta górna.

5. Był jednym z pierwszych olejków eterycznych stosowanych do produkcji naturalnych świec antykomarowych.

6. Używany do nacierania zwierząt gospodarskich – chroni przed owadami.

7. Ma potencjał jako składnik naturalnych środków czystości dla alergików.