Olej z pestek marakui (passiflora edulis)

Opis

Olej z pestek marakui pozyskiwany jest z małych, ciemnych nasion tropikalnego owocu męczennicy jadalnej (Passiflora edulis). Konsystencja oleju marakujowego jest lekka, w temperaturze pokojowej pozostaje rzadki, płynny (nie gęstnieje ani nie tężeje, dzięki przewadze kwasów nienasyconych). Dotykowo przypomina tzw. “suche oleje”, czyli szybko się rozprowadza i wchłania, nie pozostawiając tłustej warstwy. Świeżo oczyszczony olej ma niskie wskaźniki utlenienia, co świadczy o wysokiej jakości i stabilności produktu. Przy odpowiednim przechowywaniu charakteryzuje się długim okresem przydatności bez utraty swoich właściwości.

Olej marakujowy wyróżnia się wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych, stanowią ok. 85–90% składu. Dominujący jest kwas linolowy (omega-6), którego jest średnio 70%. Drugim jest kwas oleinowy (omega-9) stanowiący 15%. Uzupełniają je kwasy nasycone, głównie kwas palmitynowy (C16:0) ok. 10% oraz mniejsze ilości stearynowego (C18:0) 2–3%. Taki profil (wysoka zawartość wielonienasyconego kwasu linolowego przy umiarkowanej ilości jednonienasyconego oleinowego) decyduje o lekkiej konsystencji oleju. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) obecne w oleju, są kluczowe dla zdrowia skóry i organizmu, ale nie są syntezowane przez człowieka, co podnosi wartość oleju z marakui jako surowca kosmetycznego i suplementu diety.

Oprócz lipidów, olej z nasion marakui zawiera bogactwo związków bioaktywnych w frakcji niezmydlającej. Znajdziemy w nim naturalne tokoferole (witamina E), głównie gamma-tokoferolu (oraz pewne ilości beta- i alfa-tokoferolu), dzięki czemu olej zachowuje stabilność i jednocześnie dostarcza skórze ochrony przed wolnymi rodnikami. Olej marakujowy jest też źródłem fitosteroli roślinnych. Przeważa β-sitosterol (ok. 42% wszystkich steroli) wraz ze stigmasterolem (31–42%) i campesterolem. Zawiera składniki polifenolowe o działaniu antyoksydacyjnym, szczególnie obecny w nasionach marakui piceatanol – związek z grupy stilbenów, pokrewny resweratrolowi. Flawonoidy (np. izoorientyna) i piceatanol z oleju mogą hamować aktywność enzymu tyrozynazy i tym samym zmniejszać nadmierną produkcję melaniny. Dzięki temu olej ten potencjalnie rozjaśnia i ujednolica koloryt skóry, co ma znaczenie w pielęgnacji przebarwień. Olej zawiera także karotenoidy, w tym likopen o właściwościach antyoksydacyjnych.

Dlaczego go lubimy?

Olej z pestek marakui należy do najlżejszych olejów roślinnych. Po aplikacji szybko się wchłania, nie pozostawiając tłustej ani lepkiej warstwy na skórze. Dzięki wysokiej zawartości kwasów wielonienasyconych ma nietłustą, “suchą” teksturę, cenioną zwłaszcza w produktach do cery mieszanej i tłustej. W porównaniu z cięższymi olejami (jak np. oliwa z oliwek bogata w oleinę) marakuja daje uczucie gładkiej, niemal satynowej skóry zaraz po użyciu. To sprawia, że kosmetyki z jej dodatkiem są przyjemne w stosowaniu i nie obciążają skóry.

Rafinowany olej z nasion marakui jest praktycznie pozbawiony zapachu – ma jedynie subtelny, neutralny aromat (lekko orzechowy lub słodkawy) niewyczuwalny po wprowadzeniu do receptury. Ta cecha jest ogromnym atutem dla formulacji kosmetycznych, ponieważ olej nie konkuruje z kompozycją zapachową produktu ani nie “męczy” użytkownika własnym aromatem. W odróżnieniu od niektórych olejów egzotycznych o intensywnej woni, olej marakujowy nie wymaga maskowania zapachu, co upraszcza projektowanie kosmetyku. Neutralność zapachowa idzie w parze z łagodnością. Brak drażniących frakcji sprawia, że olej ten jest dobrze tolerowany nawet przez wrażliwą skórę.

Olej z marakui zaliczany jest do olejów nietoksycznych i nieuczulających. Wiele składników oleju ma właściwości przeciwzapalne i przeciwpodrażnieniowe, dzięki czemu może łagodzić istniejące zaczerwienienia, świąd czy suchość skóry. Olej ten nie zapycha porów. Jako olej wysoko-linolowy pomaga regulować równowagę lipidową skóry. Wysoka proporcja kwasu linolowego jest powiązana z niską komedogennością – olej marakujowy sprzyja odblokowaniu porów i redukcji zaskórników. Stosowanie tego oleju zmniejsza nadmierne wydzielanie sebum i poprawia wygląd cery trądzikowej. W odczuciu olej marakui jest bardzo komfortowy: skóra po jego użyciu pozostaje gładka, miękka i elastyczna, bez uczucia filmu czy obciążenia.

Dla kogo, do czego?

Cera mieszana i tłusta (trądzikowa)

Olej marakujowy jest wręcz stworzony do pielęgnacji cer problematycznych, które potrzebują nawilżenia bez obciążenia. Dzięki lekkiej konsystencji i przewadze kwasu linolowego reguluje on pracę gruczołów łojowych. Pomaga zwężać pory, ograniczać przetłuszczanie oraz działa antybakteryjnie i przeciwzapalnie, co jest korzystne przy trądziku. Nie zatyka porów, więc może być stosowany nawet punktowo na wypryski lub jako serum dla cery skłonnej do niedoskonałości. Doceni go każdy, kto ma dość ciężkich, komedogennych kremów. Olej z marakui zapewnia matowe wykończenie przy jednoczesnym nawilżeniu.

Cera sucha, odwodniona i dojrzała

Pomimo lekkości, olej z nasion marakui doskonale nawilża i odżywia skórę suchą oraz dojrzałą. Zawarte w nim NNKT oraz sterole uzupełniają braki lipidów w naskórku, wygładzając szorstkość i łuszczenie. Olej ten tworzy na skórze delikatną warstwę okluzyjną, która zapobiega utracie wilgoci, ale nie jest ciężka ani dusząca. Dla cer dojrzałych ważne będą też antyoksydanty (witamina E, karotenoidy, flawonoidy). Olej marakujowy pomaga chronić skórę przed przedwczesnym starzeniem i fotostarzeniem (neutralizuje wolne rodniki powodujące zmarszczki). Jego właściwości kojące przynoszą ulgę także cerom wrażliwym i atopowym, łagodząc świąd oraz zaczerwienienia przy podrażnieniach czy egzemie.

Skóra wrażliwa i alergiczna

Brak zapachu i drażniących substancji powoduje, że olej ten jest dobrze tolerowany przez skóry nadreaktywne. Może być stosowany solo jako minimalistyczny emolient albo jako baza do mieszanek z olejkami eterycznymi (rozcieńcza je, zmniejszając ryzyko podrażnień). Dzięki działaniu przeciwzapalnemu i barierowemu łagodzi objawy takie jak swędzenie, pieczenie, rumień. To świetny olej do kuracji naprawczych bariery hydrolipidowej po zabiegach dermatologicznych czy w trakcie stosowania retinoidów – wspomaga regenerację i uszczelnienie naskórka.

Włosy cienkie, delikatne i skóra głowy

W pielęgnacji włosów olej z marakui sprawdzi się przede wszystkim na włosach niskoporowatych, cienkich, które łatwo obciążyć. Jest lekki i dobrze się wchłania, więc można go użyć jako serum na końcówki lub lekki olejek do włosów bez obaw o przetłuszczenie. Dostarcza witamin (A, E) i minerałów (wapń, fosfor, potas) wspomagających wzrost zdrowych włosów. Masaż skóry głowy z dodatkiem oleju marakujowego nawilży przesuszoną skórę, złagodzi łuszczenie i świąd (np. przy łupieżu) dzięki antybakteryjnym i przeciwświądowym właściwościom. Producentki kosmetyków do włosów docenią też fakt, że olej ten nie przyćmiewa formuły – jest przezroczysty i niemal bezzapachowy.

Wellness i suplementacja diety

Olej z pestek marakui jest jadalny i może być stosowany jako suplement diety (np. w kapsułkach żelatynowych) lub dodatek do zdrowej żywności. Ze względu na wysoką zawartość kwasu linolowego zalicza się go do olejów o korzystnym wpływie na metabolizm lipidów. Badania na modelu zwierzęcym wykazały, że suplementacja olejem marakujowym może obniżać poziom trójglicerydów i “złego” cholesterolu LDL we krwi, jednocześnie podnosząc poziom “dobrego” HDL. To sugeruje potencjalne działanie kardioprotekcyjne. Osoby dbające o serce i profil lipidowy mogą rozważyć ten olej jako alternatywę lub uzupełnienie dla klasycznych źródeł NNKT (jak olej lniany czy wiesiołkowy). Ponadto, obecność antyoksydantów (tokoferole, piceatanol) może wspierać ogólną odporność organizmu i redukcję stanów zapalnych.

Specjaliści wellness cenią olej z marakui za to, że łączy on korzyści kosmetyczne z prozdrowotnymi. Można go stosować zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie dla kompleksowego działania “beauty & health from within”. Oczywiście, przy suplementacji należy zachować umiarkowanie (np. 1–2 łyżeczki oleju dziennie, traktując go jako uzupełnienie zrównoważonej diety.

Właściwości

Intensywne nawilżenie i regeneracja skóry

Dzięki wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych olej marakujowy znakomicie pełni rolę emolientu, czyli substancji zmiękczającej i zapobiegającej utracie wilgoci. Aplikowany na skórę wygładza i uelastycznia ją już w kilka minut po użyciu. Zmniejsza szorstkość naskórka, wspomagając usuwanie suchych skórek. Co ważne, olej ten nie tylko natłuszcza powierzchnię, ale i działa od wewnątrz: kwas linolowy jest kluczowym składnikiem cementu międzykomórkowego warstwy rogowej, zatem jego dostarczanie sprzyja odbudowie bariery lipidowej skóry. Regularne stosowanie oleju z marakui pomaga zatem przywrócić prawidłowe nawilżenie i chronić skórę przed utratą wody (TEWL). W badaniach odnotowano poprawę kondycji suchej skóry przy stosowaniu produktów z olejem marakujowym – skóra stawała się gładsza, bardziej miękka w dotyku i mniej podatna na podrażnienia.

Właściwości kojące i przeciwzapalne

Olej ten wykazuje udokumentowane działanie łagodzące podrażnienia i stany zapalne skóry. Zawdzięcza to synergii kilku składników: kwas linolowy uczestniczy w wytwarzaniu przeciwzapalnych ceramidów, fitosterole (zwłaszcza β-sitosterol) działają podobnie do steroli roślinnych o znanym działaniu przeciwzapalnym, zaś polifenole (flawonoidy, piceatanol) neutralizują wolne rodniki i hamują mediatory zapalne. W efekcie olej z marakui redukuje zaczerwienienie, przynosi ulgę swędzącej, reaktywnej skórze i sprzyja gojeniu drobnych zmian. Właściwości antyseptyczne (przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze) oleju dodatkowo wspomagają łagodzenie stanów zapalnych o podłożu mikrobowym, np. przy trądziku czy drobnych infekcjach skórnych. Co ciekawe, tradycyjnie marakuja była stosowana w ziołolecznictwie jako środek uspokajający i gojący – współczesne badania potwierdzają, że olej z jej nasion ma uspokajający wpływ na skórę (skin-soothing), zmniejszając objawy nadreaktywności. Dzięki temu jest cennym składnikiem dermokosmetyków dla cer wrażliwych, atopowych czy trądzikowych.

Ochrona antyoksydacyjna

Olej z pestek marakui jest naładowany antyoksydantami, które chronią komórki skóry przed stresem oksydacyjnym. Tokoferole (witamina E) wymiatają wolne rodniki powstające pod wpływem UV i zanieczyszczeń środowiska, zapobiegając uszkodzeniom kolagenu i elastyny. Karotenoidy (likopen, β-karoten) wzmacniają ten efekt – likopen jest znanym pogromcą wolnych rodników tlenowych. Piceatanol, unikalny dla nasion marakui stilben, wykazuje silne działanie przeciwstarzeniowe: badania sugerują, że może zwiększać syntezę kolagenu w skórze oraz chronić przed fotostarzeniem. W rezultacie, regularne stosowanie oleju z marakui może przyczyniać się do spowolnienia powstawania zmarszczek, ujędrnienia skóry i utrzymania jej młodzieńczego wyglądu. Właściwości hamujące tyrozynazę przekładają się na delikatne działanie rozjaśniające. Olej marakujowy może redukować przebarwienia posłoneczne i melasmę, wyrównując koloryt cery przy dłuższym stosowaniu. To czyni go pożądanym składnikiem serum przeciwstarzeniowych oraz kosmetyków na dzień.

Stabilizacja bariery lipidowej i równowagi sebum

Ważnym efektem działania oleju z pestek marakui jest normalizacja gospodarki lipidowej zarówno skóry, jak i całego organizmu. Zewnętrznie, jak już wspomniano, uzupełnia on lipidy naskórka i zapobiega TEWL, co wzmacnia barierę ochronną skóry. Skóra z silną barierą jest mniej podatna na wnikanie alergenów, bakterii i drażniących czynników, a także lepiej utrzymuje nawilżenie – to podstawa zdrowej cery. Olej marakujowy wydaje się też regulować wydzielanie sebum. Dostarczając dużo kwasu linolowego, który często jest deficytowy w sebum osób z trądzikiem, może przywracać jego prawidłową składę i zmniejszać nadmierną produkcję tłuszczu. W efekcie cera staje się bardziej zrównoważona: mniej się przetłuszcza w strefie T, a jednocześnie suche partie są odżywione. Wewnętrznie, spożywany olej z marakui wpływa korzystnie na profil lipidowy krwi, obniżające poziom cholesterolu całkowitego, LDL i triglicerydów. To zasługa zarówno NNKT, jak i fitosteroli. Poprawa parametrów lipidowych przekłada się długofalowo na ochronę układu sercowo-naczyniowego – mniejsze ryzyko miażdżycy, zawału i innych chorób serca. Olej marakujowy wpisuje się zatem w profilaktykę tzw. “chorób cywilizacyjnych” przy odpowiednim, regularnym spożyciu.

Zastosowanie (przykłady)

Formulacje kosmetyczne

Olej z pestek marakui jest niezwykle wszechstronny w formulacjach kosmetycznych. Można stosować go bezpośrednio na skórę, np. jako jednoskładnikowy olejek nawilżający do twarzy lub ciała, czy serum na końcówki włosów. Częściej jednak wchodzi w skład złożonych produktów pielęgnacyjnych, takich jak kremy, sera, balsamy, masła do ciała, olejki do masażu, odżywki do włosów czy produkty do kąpieli. Jako olej bazowy (nośnikowy) świetnie sprawdza się w aromaterapii. Można mieszać go z olejkami eterycznymi tworząc pachnące olejki do masażu lub kąpieli. Dzięki temu, że jest lekki i nie pozostawia tłustej warstwy, bywa używany także w kosmetykach typu “dry oil” w sprayu, które dają satynowe wykończenie na skórze. W recepturach kremów i balsamów olej marakujowy zwykle wprowadza się na etapie fazy tłuszczowej.

Zalecane stężenie w produkcie końcowym to od kilku do kilkudziesięciu procent – typowo 5–20%, choć w olejkach i serum może stanowić i 100% fazy olejowej. Dla lekkich kremów do twarzy często już dodatek 5% oleju z marakui nadaje wyczuwalny efekt jedwabistości i nawilżenia, a w balsamach do ciała można stosować wyższe dawki (10–15%), by skorzystać z jego właściwości odżywczych. W przypadku kosmetyków do włosów (maski, sera, olejki) typowe stężenia wynoszą 2–5%.

Stosowanie zewnętrzne

Najprostszym sposobem użycia jest aplikacja kilku kropel czystego oleju na oczyszczoną, wilgotną skórę twarzy lub ciała i delikatne wmasowanie. Olej marakujowy szybko się wchłonie, pozostawiając skórę nawilżoną i miękką. Można też dodać parę kropel oleju do ulubionego kremu lub balsamu tuż przed użyciem, aby wzmocnić jego działanie. W pielęgnacji włosów kilka kropli rozprowadzonych na końcówkach zabezpieczy je przed rozdwajaniem i nada połysk, a wmasowany w skórę głowy na godzinę przed myciem pomoże nawilżyć skalp i ograniczyć łuszczenie. Olej ten nadaje się również do masażu, czy to samodzielnie, czy w mieszance. Zwłaszcza kiedy chcemy uzyskać lekki olejek do masażu, który nie zostawi tłustych plam. Można go łączyć z cięższymi olejami (np. makadamia, migdałowym), żeby rozrzedzić ich konsystencję. Dzięki braku intensywnego zapachu, olej marakujowy nie koliduje z olejkami eterycznymi, jest wręcz idealnym nośnikiem dla aromaterapii, gdyż nie modyfikuje kompozycji zapachowej.

Suplementacja wewnętrzna

Olej z pestek marakui można znaleźć w formie suplementów diety, najczęściej w kapsułkach żelowych po 500 – 1000 mg. Standardowa dzienna dawka to zwykle 1–2 kapsułki (co odpowiada 0,5–1 g oleju), choć konkretnie dawkowanie zależy od celu suplementacji. W celach prozdrowotnych (profilaktyka sercowo-naczyniowa, uzupełnienie NNKT) często zaleca się ok. 5 ml (łyżeczkę) oleju dziennie. Można też stosować olej spożywczo, np. jako dodatek do sałatek, koktajli czy do pieczywa – pamiętając jednak, że jest to olej delikatny i nie nadaje się do smażenia. Kapsułki z olejem marakui są praktyczne dla osób, które nie przepadają za smakiem olejów – a smak marakui jest łagodny, nieco orzechowy, z lekko owocową nutą. Włączenie oleju z marakui do diety może przynieść korzyści w postaci poprawy stanu skóry (efekt odżywienia od wewnątrz), a także wsparcia dla układu krążenia.

Zalecenia formulacyjne

Wysoka trwałość i odporność na utlenianie

W porównaniu do wielu innych olejów bogatych w wielonienasycone kwasy, olej marakujowy cechuje się zaskakująco dobrą stabilnością. Zawarte w nim tokoferole i inne antyoksydanty działają jak naturalne konserwanty, spowalniając jełczenie oleju. Jego liczba jodowa ok. 97–120 (w zależności od odmiany i partii) świadczy o umiarkowanym stopniu nienasycenia, jest niższa niż np. w oleju lnianym, co przekłada się na lepszą odporność na utlenianie. W praktyce oznacza to, że olej z marakui nie psuje się szybko, a kosmetyki z jego dodatkiem mają dłuższą datę ważności. Niemniej, przy dłuższym ogrzewaniu w wysokiej temperaturze (powyżej 150°C) lub wystawieniu na światło UV może tracić część właściwości

Kompatybilność z innymi olejami i składnikami

Olej z pestek marakui dobrze miesza się z innymi olejami roślinnymi, zarówno lekkimi (olej z pestek winogron, jojoba), jak i cięższymi (masło shea, olej kokosowy). Może służyć jako olej bazowy poprawiający właściwości aplikacyjne mieszanki. Dodany do gęstych maseł ułatwi rozsmarowywanie, a do tłustych olejów zmniejszy uczucie lepkości. Jest chemicznie obojętny, nie wykazuje skłonności do reagowania ze składnikami aktywnymi, konserwantami czy barwnikami w recepturze. W przeciwieństwie do np. oleju arganowego czy tamanu, które mają wyraźną nutę zapachową, olej marakujowy nie wymaga.

Lekka konsystencja w formulacji

W recepturach emulsji (kremów, lotionów) dodatek oleju z marakui nadaje produktowi lżejsze odczucie na skórze. Jeżeli zastąpimy nim część cięższych emolientów (np. masła, woski lub bardzo tłuste oleje), otrzymamy formułę szybciej wchłaniającą się, bardziej “silky touch”. Dlatego zaleca się go do kremów na dzień, kosmetyków typu “quick absorbing” oraz produktów do skóry tłustej, gdzie chcemy uniknąć tłustego filmu. Olej marakujowy nie zawiera znaczących ilości wolnych kwasów tłuszczowych ani innych problematycznych frakcji, więc nie destabilizuje emulsji. Jego obecność nie wpływa negatywnie na trwałość kremu. Można go także stosować w formulacjach bezwodnych: serach olejowych, mieszaninach olejków, balsamach w kostce. W produktach myjących (żelach pod prysznic, szamponach) może pełnić rolę natłuszczającego dodatku after-feel – dodaje się go w niewielkiej ilości ( do 1-2%) dla poprawy odczucia po spłukaniu.

Zgodność z konserwantami i filtrami UV

Olej z marakui nie wykazuje interakcji z typowymi konserwantami stosowanymi w kosmetykach – nie obniża ich skuteczności. W formulacjach z filtrami przeciwsłonecznymi może poprawiać właściwości użytkowe. Wiele filtrów chemicznych to substancje rozpuszczalne w tłuszczach, więc obecność lekkiego oleju bazowego pomaga w ich równomiernym rozprowadzeniu na skórze. Ponieważ olej marakujowy zawiera antyoksydanty, “wspiera” fotostabilność niektórych filtrów UV, chroniąc je przed degradacją. Jest to surowiec łatwy w pracy laboratoryjnej –stabilny, neutralny, mający korzystny wpływ na sensorykę kosmetyku.

Toksykologia i bezpieczeństwo

Profil bezpieczeństwa oleju z pestek marakui jest bardzo korzystny – to produkt naturalny o długiej tradycji spożycia i stosowania na skórę, bez znanych działań niepożądanych. Olej marakujowy zaliczany jest do substancji nie drażniących i nie uczulających. Jest hipoalergiczny, co czyni go odpowiednim nawet dla osób z alergią na orzechy (marakuja to owoc tropikalny, niezwiązany z orzechami ziemnymi czy drzewnymi). W przypadku spożycia olej nie wchodzi w interakcje z lekami czy z suplementami. W okresie ciąży i karmienia piersią olej ten uważa się za bezpieczny do użytku zewnętrznego, może pomóc nawilżyć skórę brzucha, zapobiegać rozstępom, łagodzić swędzenie.