Trawa cytrynowa (cymbopogon flexuosus) / olejek eteryczny z trawy cytrynowej

Opis

Cymbopogon flexuosus (DC.) Stapf jest wieloletnią rośliną zielną z rodziny Poaceae (trawy), pochodząca z Indii i Sri Lanki. Tworzy wysokie, sztywne kępy o intensywnym cytrusowym zapachu. Uprawiana w klimacie tropikalnym i subtropikalnym dla pozyskania olejku eterycznego, który destyluje się z liści (niekiedy również z łodyg). Roślina jest blisko spokrewniona z Cymbopogon citratus, ale zawiera wyższy poziom linalolu i octanu geranylu, dzięki czemu jej olejek ma łagodniejszy i bardziej złożony aromat.

Skład chemiczny

• Aldehydy monoterpenowe:

  • Cytral (geranial + neral): 65–85% (główna frakcja biologicznie aktywna)

• Alkohole terpenowe:

  • Geraniol: 2–6%

  • Linalol: 1–4%

• Estry:

  • Octan geranylu: 1–4%

• Inne związki:

  • Limonen, beta-kariofilen, mircen, śladowo farnesol

Brak furanokumaryn. Skład chemiczny może różnić się w zależności od warunków uprawy i czasu zbioru.

Właściwości kosmetyczne

Skóra (twarz, ciało):

• Działa ściągająco, przeciwzapalnie, antybakteryjnie,

• Reguluje wydzielanie sebum, oczyszcza i zwęża pory,

• Rozjaśnia cerę i wspomaga regenerację naskórka.

Zalecenia:

• Skóra tłusta, mieszana, trądzikowa, skóra z rozszerzonymi porami,

• Rozcieńczenie: do 0,5% w produktach twarzowych, 1–2% w produktach do ciała.

Włosy i skóra głowy:

• Działa antyseptycznie, redukuje łupież i nadmiar sebum,

• Stymuluje cebulki i poprawia mikrokrążenie skóry głowy.

Dłonie i stopy:

• Działa odświeżająco, grzybobójczo i przeciwpotnie,

• Polecany do kąpieli stóp, kremów antyseptycznych i dezodorantów.

Paznokcie:

• Wzmacnia płytkę, działa przeciwgrzybiczo i antybakteryjnie wokół macierzy.

Jama ustna (zęby):

• Działa odświeżająco, hamuje rozwój bakterii powodujących nieświeży oddech,

• Można stosować w pastach i płynach do płukania ust (0,05–0,1%).

Właściwości farmakologiczne

• Antybakteryjne i przeciwgrzybicze: silnie działa na Staphylococcus aureus, Candida albicans, E. coli, Propionibacterium acnes,

• Przeciwwirusowe: hamuje replikację wirusów RNA (HSV, influenza – in vitro),

• Przeciwzapalne: obniża poziom cytokin zapalnych (TNF-α, IL-6),

• Przeciwutleniające: działa jako zmiatacz wolnych rodników,

• Spazmolityczne i przeciwbólowe: łagodzi bóle głowy, mięśniowe, nerwobóle,

• Insektycydalne i repelentne: skutecznie odstrasza komary, wszy, roztocza.

Właściwości aromaterapeutyczne

• Pobudzające i orzeźwiające: zwiększa czujność, koncentrację, usuwa zmęczenie,

• Stymulujące trawienie i apetyt (przez wpływ na nerw błędny),

• Stabilizujące emocje: redukuje napięcie nerwowe i drażliwość,

• Odświeżające przestrzeń: oczyszcza zapachowo pomieszczenia i powietrze.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Potencjalnie drażniący dla skóry i błon śluzowych – stosować w rozcieńczeniu,

• Nie jest fototoksyczny,

• Nie zalecany dla dzieci poniżej 6. roku życia,

• Ciąża i karmienie piersią – unikać stosowania bez konsultacji,

• Alergeny: linalol, geraniol, cytral.

Profil zapachowy

• Nuta głowy: intensywnie cytrusowa, świeża, lekko zielona,

• Charakter: czysty, ostry, energetyzujący, przypomina zapach skórki cytrynowej z nutą ziołową.

Kompatybilność

Zapachowo dobrze komponuje się z:

• Cytrusami (bergamotka, limetka, grejpfrut),

• Ziołami (lawenda, szałwia muszkatołowa, eukaliptus),

• Kwiatami (ylang-ylang, geranium),

• Drzewami (cedr, sandałowiec).

Kompatybilność kosmetyczna:

• Stabilny w emulsjach O/W i W/O, rozpuszczalny w tłuszczach i alkoholu,

• Może destabilizować lipidy w emulsjach bez odpowiednich emulgatorów – zalecana stabilizacja antyoksydantem (np. wit. E).

Trwałość chemiczna

• Średnia trwałość: 12–18 miesięcy po otwarciu,

• Wrażliwy na światło i wysoką temperaturę – przechowywać szczelnie i w chłodzie,

• Aldehydy (cytral) są podatne na utlenianie – wskazane dodatki antyoksydacyjne w produktach.

Zastosowanie i dawkowanie

Kosmetyki i pielęgnacja:

• Kremy oczyszczające, toniki, sera: 0,2–1%

• Produkty do stóp, dłoni, skóry głowy: 0,5–2%

• Dezodoranty naturalne, spraye antyseptyczne: 0,5–2%

Aromaterapia:

• Dyfuzja: 2–5 kropli/100 ml wody

• Kąpiel: max 6 kropli (na łyżkę nośnika)

• Inhalacja: 1–2 krople (sucha) lub 3 krople (mokre parowe)

Mydła naturalne (CP):

• Do 1% w masie tłuszczowej,

• Zapach dobrze utrzymuje się po zmydlaniu.

Świece zapachowe:

• Do 3% masy wosku,

• Nadaje świeży, „czysty” zapach do wnętrz.

Inne zastosowania

• Naturalny środek odstraszający owady (komary, mole, pchły),

• Płyny do czyszczenia powierzchni i odświeżacze powietrza,

• Aromaty do jogi, medytacji i terapii światłem.

Zastosowanie spożywcze i wewnętrzne

Spożywcze:

• Może być używany w mikrodawkach jako aromat (zgodnie z normami GRAS),

• Używany w przemyśle spożywczym do aromatyzowania napojów, likierów, deserów.

Wewnętrzne (aromaterapia kliniczna):

• Tylko pod nadzorem specjalisty (lekko hepatotoksyczny w wyższych dawkach),

• Potencjalnie stosowany w problemach trawiennych, infekcjach jelitowych – 1 kropla z olejem roślinnym, nie dłużej niż 5 dni,

• Ryzyko: podrażnienie błon śluzowych, interakcje z lekami metabolizowanymi przez CYP3A4.

Czy wiesz, że?

1. Trawa cytrynowa była stosowana w Ajurwedzie jako środek przeciwgorączkowy i przeciwzapalny.

2. W Indiach i Nepalu znana jako „choomana poolu”, używana w rytuałach oczyszczających.

3. Posiada silne właściwości insektobójcze – bywa używany w preparatach na wszy.

4. Wspomaga leczenie trądziku grzybiczego (Malassezia spp.).

5. Używany jako dodatek smakowy w herbatach i naparach ziołowych.

6. W tradycji tajskiej trawa cytrynowa to także składnik leczniczych kąpieli parowych.