Tymianek cytrynowy (thymus citriodorus) / olejek eteryczny tymiankowy cytrynowy

Opis

Thymus citriodorus, znany jako tymianek cytrynowy, to wieloletnia, aromatyczna roślina zielna z rodziny Lamiaceae, będąca naturalnym mieszańcem Thymus vulgaris i Thymus pulegioides. Charakteryzuje się niskim, pokładającym się pokrojem i intensywnym cytrynowym zapachem liści, zawdzięczanym wysokiej zawartości cytralu. Rośnie w Europie Południowej i jest popularną rośliną przyprawową i ozdobną. Olejek eteryczny uzyskiwany jest z części nadziemnych rośliny metodą destylacji parą wodną.

Skład chemiczny

Skład olejku z tymianku cytrynowego różni się od klasycznego Thymus vulgaris, zawierając mniej tymolu i karwakrolu, a więcej cytralu i geraniolu.

Dominujące składniki:

• Geranial (trans-citral) – 25–35%

• Neral (cis-citral) – 20–30%

• Geraniol – 5–10%

• Linalol – 1–5%

• β-Kariofilen, limonen, 1,8-cyneol – śladowo

Profil chemiczny olejku klasyfikuje go jako chemotyp cytralowy (CT citral), o wysokiej aktywności przeciwdrobnoustrojowej i przeciwzapalnej.

Właściwości kosmetyczne

Skóra

• Antybakteryjne i przeciwtrądzikowe – działa na bakterie Cutibacterium acnes, redukuje zmiany zapalne.

• Przeciwzapalne i oczyszczające – idealny w preparatach do skóry tłustej, mieszanej i problematycznej.

• Antyoksydacyjne – cytral i geraniol neutralizują wolne rodniki.

• Rozjaśniające – może wpływać na wyrównanie kolorytu skóry.

Włosy i skóra głowy

• Stymulujące mikrokrążenie – wzmacnia cebulki, wspomaga porost włosów.

• Przeciwłupieżowe – działa przeciwgrzybiczo na Malassezia spp.

• Odświeżające i regulujące sebum

Dłonie i stopy

• Antyseptyczne – skuteczny w produktach do pielęgnacji pękającej skóry i grzybicy stóp.

• Dezodoryzujące – działa odświeżająco, szczególnie w dezodorantach naturalnych.

Paznokcie

• Grzybobójczy – wspomaga leczenie onychomikozy.

• Regenerujący płytkę i skórki

Jama ustna i zęby

• Przeciwbakteryjny i odkażający – składnik płukanek do jamy ustnej, past do zębów.

• Przeciwdziała halitozie – niweluje przykry zapach z ust.

• Wspomagająco w stanach zapalnych dziąseł

Właściwości farmakologiczne

• Silnie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze – działa na Staphylococcus aureus, Candida albicans, Aspergillus niger.

• Przeciwzapalne – cytral i geraniol hamują mediatory zapalne (IL-6, TNF-α).

• Przeciwwirusowe – ograniczone dane, ale potencjał wobec niektórych wirusów otoczkowych.

• Spazmolityczne – łagodzi skurcze mięśni gładkich (np. przewodu pokarmowego).

• Antyseptyczne i mukolityczne – wspomaga leczenie infekcji górnych dróg oddechowych.

• Repelentne – odstrasza komary i owady (działanie potwierdzone eksperymentalnie).

Właściwości aromaterapeutyczne

• Energetyzujące i odświeżające – poprawia koncentrację i nastrój.

• Redukujące zmęczenie umysłowe – łagodzi senność, poprawia czujność.

• Antyseptyczne w dyfuzji – oczyszcza powietrze, wspomaga odporność.

• Tonizujące – wspomaga układ nerwowy przy apatii i osłabieniu.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Możliwe działanie drażniące – szczególnie przy skórze wrażliwej (ze względu na cytral).

• Nie zalecany dla kobiet w ciąży i dzieci < 6 r.ż.

• Nie fototoksyczny, ale może wywoływać kontaktowe zapalenie skóry przy nadmiernym stosowaniu.

Profil zapachowy

• Nuta głowy – świeża, cytrynowa, lekko ziołowa.

• Charakter – rześki, intensywny, klarowny, pobudzający.

• Kojarzony z: trawą cytrynową, werbeną cytrynową, cytryną.

Kompatybilność

Zapachowa:

• Cytrusowe: cytryna, grejpfrut, limonka

• Ziołowe: mięta, bazylia, lawenda

• Drzewne: cedr, cyprys

• Kwiatowe: neroli, geranium

• Korzenne: imbir, kurkuma

Kosmetyczna:

• Kompatybilny z olejem z pestek winogron, słonecznikowym, jojoba.

• Dobrze współdziała z witaminą E, glukonolaktonem, hydrolatami z cytryny, melisy.

Trwałość chemiczna

• Umiarkowana stabilność – podatny na utlenianie (głównie cytral), przechowywać w chłodzie i ciemności.

• Zaleca się zużyć w ciągu 12–18 miesięcy od otwarcia.

• Dodatek przeciwutleniacza (np. witamina E) przedłuża trwałość.

Zastosowanie i dawkowanie

Kosmetyki:

• Kremy do twarzy: 0,2–0,5%

• Toniki, hydrolaty: 0,1–0,3%

• Szampony, odżywki: 0,5–1%

• Dezodoranty i produkty do stóp: 1–2%

• Olejki do paznokci: 1%

Mydło naturalne:

• Do 1,5% – zachowuje zapach, dobra stabilność w pH zasadowym

Świece zapachowe:

• 4–6% – świeży, rześki zapach, działa odstraszająco na owady

Aromaterapia:

• Dyfuzja: 3–5 kropli / 100 ml wody

• Mieszanki antybakteryjne do powietrza: z 1,8-cyneolem, lawendą

Inne zastosowania

• Repelent – naturalny środek odstraszający owady.

• Konserwant zapachowy – w produktach myjących i detergentach.

• Dezynfekcja powierzchni – składnik preparatów ekologicznych.

Stosowanie spożywcze i wewnętrzne

Spożywcze:

• Dopuszczalne w aromatyzacji żywności w bardzo małych ilościach – np. do napojów, olejów smakowych.

• Ryzyko: podrażnienie błon śluzowych, możliwa hepatotoksyczność przy przekroczeniu dawek.

Wewnętrzne:

• Tylko w ściśle określonych przypadkach i pod kontrolą lekarza lub fitoterapeuty.

• Dawki bezpieczne (wg IFRA, aromaterapia kliniczna):

  • 0,05–0,1 ml dziennie, rozcieńczone w kapsułce lipidowej (np. z olejem MCT)

• Ryzyko: uszkodzenie błon śluzowych, interakcje z lekami (np. działanie przeciwzakrzepowe), alergie.

Czy wiesz że?

1. Thymus citriodorus był tradycyjnie sadzony przy wejściach do domów – odstraszał owady i działał antyseptycznie.

2. Roślina ta jest naturalnym mieszańcem – nie występuje w naturze, lecz powstała w wyniku krzyżowania.

3. Dawniej używano jej do aromatyzowania win i octów ziołowych.

4. W średniowieczu wierzono, że tymianek „dodaje odwagi” i był noszony przez rycerzy.

5. Cytral, główny składnik olejku, jest również składnikiem feromonów komunikacji u niektórych owadów – stąd jego działanie repelentne.