Aksamitka (tagetes erecta) /olejek eteryczny aksamitkowy

Opis

Tagetes erecta L., z rodziny Asteraceae, to jednoroczna roślina zielna pochodząca z Meksyku i Ameryki Środkowej, dziś powszechnie uprawiana na całym świecie, również jako roślina ozdobna. Osiąga do 90 cm wysokości, ma pierzaste liście i duże, kuliste kwiaty o barwie żółtej do intensywnie pomarańczowej. Znana jest z intensywnego zapachu i naturalnych właściwości odstraszających owady. Surowcem do destylacji jest ziele i kwiaty.

Skład chemiczny

Destylowany parą wodną olejek z aksamitki zawiera liczne związki z grupy terpenoidów i tiofenów:

• Monoterpeny: limonen, sabinen, α-pinen, ocymen

• Seskwiterpeny: β-kariofilen, germakren D

• Estry: octan geranylu, octan linalilu

• Związki zawierające siarkę (tiofeny): tagetone, dihydrotagetone, ocimenone – charakterystyczne dla rodzaju Tagetes

• Linalol, eugenol, farnezol – w mniejszych ilościach

Właściwości kosmetyczne i dermatologiczne

Skóra:

• Silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze – wskazany w preparatach do skóry problematycznej.

• Pomocny przy trądziku, grzybicy, świądzie – dzięki zawartości tiofenów.

• Wspomaga gojenie ran, odparzeń, owrzodzeń – działanie antyseptyczne.

• Może być drażniący i fotouczulający – należy stosować w niskich stężeniach.

Włosy:

• Działanie przeciwgrzybicze – pomocne w łupieżu i zapaleniu skóry głowy.

• Wzmacnia cebulki, redukuje przetłuszczanie.

Dłonie i stopy:

• Silnie odświeżający, przeciwgrzybiczy i przeciwpotny.

• Idealny do maści i kremów przeciwgrzybiczych stóp.

Paznokcie:

• Wspiera leczenie grzybic i regenerację płytki paznokcia.

• Cenny składnik w serum na skórki z tendencją do pękania.

Jama ustna i zęby:

• Niezalecany – działanie drażniące, obecność tiofenów ogranicza bezpieczeństwo błon śluzowych.

Właściwości farmakologiczne

• Antybakteryjne – działa na Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, Escherichia coli.

• Przeciwgrzybicze – silna aktywność wobec Candida albicans, Trichophyton.

• Przeciwwirusowe – badania wskazują potencjał wobec wirusa grypy i HSV-1.

• Przeciwzapalne – hamowanie cytokinin i prostaglandyn (PGE2).

• Owado- i insektobójcze – odstrasza komary, wszy, muchy.

• Cytotoksyczne – niektóre związki (tiofeny) wykazują aktywność przeciwnowotworową in vitro.

• Hepatoprotekcyjne i przeciwutleniające – działania opisane dla ekstraktów alkoholowych z kwiatów.

Właściwości aromaterapeutyczne

• Działa uspokajająco i uziemiająco – sprzyja wewnętrznemu wyciszeniu.

• Wspomaga sen, redukuje niepokój i napięcie.

• Stosowany w terapii infekcji górnych dróg oddechowych jako olejek wykrztuśny.

• Używany do oczyszczania powietrza w pomieszczeniach i odpędzania owadów.

• Pomaga osobom przeciążonym psychicznie – przywraca równowagę emocjonalną.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Zalecane maksymalne stężenie dermalne: 0,1–0,5%.

• Może powodować fotosensytyzację – szczególnie przy ekspozycji na UV.

• Tiofeny i laktony mogą być toksyczne w wyższych stężeniach.

• Nie stosować u kobiet w ciąży i dzieci.

• Potencjalnie neurotoksyczny i embriotoksyczny – szczególna ostrożność przy inhalacji u osób z epilepsją.

Profil zapachowy

• Zapach: intensywny, ziołowy, owocowo-cierpki, lekko korzenny z nutą zieloną i ziemistą.

• Charakterystyczna nuta „nagietkowa” z nutą siarkową (tiofenową).

• Należy do nut głowy o bardzo wyrazistym profilu.

Kompatybilność

Zapachowa:

• Dobrze komponuje się z:

  • lawendą, cytryną, eukaliptusem

  • drzewem herbacianym, wetiwerią, cedrem

  • geranium, rozmarynem

Chemiczna:

• Należy unikać mieszania z olejkami silnie fotoaktywnymi (np. bergamotką).

• Może destabilizować kompozycje zawierające aldehydy i syntetyczne piżma.

Trwałość chemiczna

• Dobra trwałość (powyżej 2–3 lat).

• Związki siarkowe mogą się utleniać – chronić przed dostępem powietrza.

Zastosowanie i dawkowanie

Kosmetyki:

• Kremy na trądzik, grzybicę, zapalenia skóry: 0,1–0,3%

• Toniki antybakteryjne: do 0,05%

• Maści na stopy/dłonie: 0,1–0,5%

• Preparaty na łupież: 0,05–0,1%

• Serum na paznokcie: 0,1%

Aromaterapia:

• Dyfuzja: do 2 kropli w mieszance z łagodniejszymi olejkami

• Masaż terapeutyczny (punktowy): max 0,2% w oleju bazowym

• Oczyszczanie powietrza: 3–5 kropli do kominka z wodą

Mydła:

• Dobrze utrzymuje zapach w mydłach rzemieślniczych – 0,2–0,5%

• Może wpływać na barwę (pomarańczowy odcień)

Świece:

• Nadaje się do świec przeciw owadom – 1–2% w mieszance zapachowej

• Dobrze łączy się z citronellą i lawendą

Inne zastosowania

• Składnik preparatów przeciw insektom i repelentów naturalnych.

• Olejek ochronny w preparatach do pielęgnacji stóp sportowców.

• W medycynie ludowej stosowany do nacierania skóry przy infekcjach i bólach reumatycznych.

Zastosowanie wewnętrzne

• Niedozwolone i niezalecane – olejek zawiera substancje neurotoksyczne i drażniące (tiofeny).

• Może powodować uszkodzenia błon śluzowych, wątroby, interakcje z lekami metabolizowanymi przez CYP450.

Czy wiesz, że?

1. W Meksyku aksamitki są świętymi kwiatami Dnia Zmarłych (Día de los Muertos).

2. Olejek z aksamitki stosowano tradycyjnie jako środek przeciw pasożytom jelitowym.

3. Zapach aksamitki jest naturalnym odstraszaczem nicieni glebowych i komarów.

4. Aksamitki sadzone obok warzyw ograniczają szkodniki – wykorzystywane w permakulturze.

5. Zapach olejku mimo intensywności – działa relaksująco na osoby z nadmierną aktywnością mentalną.