Alfa bisabolol

Opis

Alfa-bisabolol to bezbarwny lub bladożółty oleisty płyn o łagodnym, kwiatowo-słodkim zapachu, przypominającym rumianek. Jest związkiem, który naturalnie występuje w rumianku pospolitym i brazylijskim drzewie candeia (Vanillosmopsis erythropappa). Surowce te są źródłem naturalnego bisabolol wysokiej jakości. Można się również spotkać z informacją, że alfa-bisabolol pozyskiwany jest z rumianku rzymskiego. Nie może to być prawdą, bo rumianek rzymski nie zawiera bisabololu w żadnej z form.

Przy zakupie warto upewnić się, czy faktycznie bisabolol jest w 100% pochodzenia roślinnego, bowiem tańsza syntetyczna forma (która również może być błędnie nazywana alfa-bisabololem z rumianku) ma o połowę mniejszą aktywność i zwykle występuje w formie racemicznej. Naturalny wysokiej jakości alfa-bisabolol jest formą lewoskrętną.

Alfa-bisabolol od stuleci znany jest z właściwości leczniczych. Tradycyjnie ekstrakty rumianku z wysoką zawartością bisabololu stosowano na podrażnioną skórę, rany i stany zapalne dla przyspieszenia gojenia. Współcześnie alfa-bisabolol uchodzi za “cichego bohatera” kosmetyki – niezwykle skuteczny, choć subtelny składnik kojący, szeroko używany w produktach do skóry wrażliwej i problematycznej.

Dlaczego go lubimy?

Wszechstronność i łagodność

Naturalne pochodzenie idzie w parze z udowodnioną skutecznością działania. Bisabolol działa wielokierunkowo. Równocześnie koi podrażnienia, zmniejsza stany zapalne, zwalcza drobnoustroje i wspomaga regenerację, bez podrażniania skóry i efektów ubocznych. W produktach kosmetycznych pełni rolę substancji kondycjonującej skórę, poprawiając wygląd przesuszonej czy uszkodzonej bariery naskórkowej. Redukuje szorstkość, łuszczenie i przywraca skórze miękkość oraz elastyczność. Lubimy go także za synergię z innymi składnikami. Potrafi zwiększyć skuteczność formuł z innymi aktywnymi substancjami. Dzieje się tak dzięki zdolności bisabololu do ułatwiania penetracji składników czynnych w głąb skóry. Dodatek alfa-bisabololu może więc wzmocnić działanie antyoksydantów, witamin, peptydów czy olejków eterycznych zawartych w kosmetyku, pomagając im skuteczniej dotrzeć do miejsc działania. Co więcej, jego własny subtelny zapach i oleista konsystencja czynią go pożądanym składnikiem kompozycji aromaterapeutycznych. Działa jak naturalny fiksator utrwalający zapach olejków eterycznych i nadający im delikatną, ziołowo-miodową nutę.

Dla kogo i do czego?

Skóra wrażliwa i alergiczna

Kremy i serum łagodzące, które redukują zaczerwienienie, świąd i pieczenie. Bisabolol minimalizuje ryzyko reakcji drażniących, dlatego często pojawia się w dermokosmetykach do cery nadreaktywnej czy z trądzikiem różowatym.

Skóra atopowa i sucha

Emulsje nawilżające i balsamy ochronne dla atopików, gdzie pomaga odbudować barierę lipidową i złagodzić stany zapalne AZS. Jako składnik emolientów dla niemowląt i dzieci, łagodzi odparzenia i zaczerwienienia, będąc bezpieczny nawet dla bardzo delikatnej skóry (stosowany m.in. w lotionach dla niemowląt).

Skóra trądzikowa i tłusta

Lekkie serum, żele lub kremy przeciwtrądzikowe. Bisabolol działa antybakteryjnie (hamuje wzrost bakterii odpowiadających za niedoskonałości) oraz przeciwzapalnie, redukując zaczerwienienie zmian. Wspomaga gojenie wyprysków i zapobiega powstawaniu blizn potrądzikowych.

Pielęgnacji po opalaniu

Preparaty łagodzące skutki nadmiernego słońca (żele, mleczka, pianki po opalaniu) zawierają bisabolol dla szybkiego złagodzenia poparzeń słonecznych. Dzięki niemu takie kosmetyki redukują stan zapalny, zaczerwienienie i ból skóry, a także neutralizują wolne rodniki powstałe pod wpływem UV (własności antyoksydacyjne).

Po depilacji i goleniu

Balsamy i emulsje po goleniu (after-shave) oraz po depilacji wykorzystują bisabolol do uśmierzania podrażnień mechanicznych. Składnik ten łagodzi pieczenie, zapobiega powstawaniu czerwonych krostek i przyspiesza regenerację mikrouszkodzeń naskórka. Dodatkowo jego działanie antybakteryjne chroni przed infekcjami mieszków włosowych, a kojące – zmniejsza ryzyko wrastania włosków.

Kosmetyki dermatologiczne

Specjalistyczne maści i kremy na egzemy, łuszczycę, oparzenia czy odleżyny często zawierają alfa-bisabolol jako składnik przyspieszający gojenie i zmniejszający stan zapalny. Jego wielokierunkowe działanie lecznicze (przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwbólowe) jest wykorzystywane we wspomaganiu terapii dermatologicznych różnych etiologii.

Produkty wellbeing i SPA

Olejki do masażu, świece do ciała, aromatyczne balsamy. Bisabolol dodawany jest ze względu na swój uspokajający aromat (rumianek, miód) oraz zdolność łagodzenia skóry podczas zabiegów relaksacyjnych. W aromaterapii uchodzi za olejek o działaniu odprężającym i wspierającym regenerację skóry po stresie i zmęczeniu.

Właściwości

Kojące i przeciwzapalne

Alfa-bisabolol wykazuje silne działanie przeciwzapalne, co zostało potwierdzone w badaniach in vitro i in vivo. Hamuje uwalnianie prozapalnych cytokin (np. TNF-α, IL-1β, IL-6) oraz mediatorów zapalenia, takich jak NO czy prostaglandyny, dzięki czemu łagodzi reakcje zapalne skóry. W modelach doświadczalnych zaobserwowano, że bisabolol zmniejsza ekspresję enzymów prozapalnych (iNOS, COX-2) i zapobiega aktywacji szlaków zapalnych (NF-κB, MAPK) w komórkach skóry narażonych na stres. Przekłada się to na widoczne efekty w postaci redukcji zaczerwienienia, obrzęku i podrażnienia skóry. Bisabolol nie tylko hamuje rozwinięty już stan zapalny, ale działa też profilaktycznie – dodany do kosmetyku może zapobiegać powstawaniu podrażnień (np. minimalizując drażniący wpływ kwasów AHA, retinoidów czy olejków eterycznych na skórę).

Wspomaganie gojenia i regeneracji

Kolejną cenną właściwością alfa-bisabololu jest przyspieszanie gojenia się skóry i działanie regenerujące. Związek ten stymuluje procesy naprawcze naskórka. Badania wykazały, że potrafi zwiększać syntezę kolagenu i innych składników macierzy pozakomórkowej oraz jednocześnie obniżać poziom enzymów degradujących skórę. W praktyce oznacza to szybszą odnowę uszkodzonych tkanek, mniejsze ryzyko infekcji ran i ładniejsze blizny. Dzięki temu bisabolol znalazł zastosowanie w preparatach na oparzenia, uszkodzenia posłoneczne, niewielkie rany oraz w produktach po zabiegach dermatologicznych (laser, peeling), gdzie zależy nam na sprawnej regeneracji przy minimalnym odczynie zapalnym. Jego właściwości przeciwbólowe dodatkowo ułatwiają proces gojenia, łagodząc ból, pieczenie czy świąd towarzyszące uszkodzeniom skóry.

Antybakteryjne i przeciwgrzybicze

Alfa-bisabolol wykazuje również działanie przeciwdrobnoustrojowe w stosunku do licznych bakterii i grzybów, m.in. Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans, Candida albicans. W kontekście kosmetycznym jego aktywność antybakteryjna jest szczególnie cenna w produktach do cery trądzikowej (zwalczanie Cutibacterium acnes) oraz w dezodorantach. Bisabolol pomaga ograniczyć rozwój bakterii odpowiadających za nieprzyjemny zapach potu. Działa także przeciwgrzybiczo, co wykorzystuje się np. w preparatach do higieny stóp czy przeciwłupieżowych. Warto dodać, że bisabolol może wzmacniać skuteczność innych środków przeciwdrobnoustrojowych, np. antybiotyków.

Antyoksydacyjne i przeciwstarzeniowe

Jak wiele związków roślinnych, alfa-bisabolol jest przeciwutleniaczem, neutralizuje wolne rodniki tlenowe, chroniąc komórki skóry przed stresem oksydacyjnym. Dzięki temu pomaga zapobiegać przedwczesnemu starzeniu się skóry wywołanemu np. promieniowaniem UV czy zanieczyszczeniami środowiska. W badaniach wykazano, że bisabolol zmniejsza peroksydację lipidów i hamuje oksydacyjne uszkodzenia struktur skóry, co przekłada się na lepszą kondycję cery narażonej na działanie słońca i smogu. Ponadto, interesującym kierunkiem zastosowań bisabololu jest redukcja przebarwień i ujednolicanie kolorytu skóry. Potrafi hamować aktywność tyrozynazy i proces melanogenezy wywołanej przez hormony (α-MSH), co skutkuje mniejszą produkcją melaniny. W efekcie bisabolol może delikatnie rozjaśniać plamy pigmentacyjne i zapobiegać powstawaniu nowych (dlatego bywa dodawany do kosmetyków depigmentacyjnych razem z wyciągiem z lukrecji czy witaminą C).

Inne właściwości

W literaturze opisano również szereg innych aktywności alfa-bisabololu. Należą do nich m.in. działanie neuroprotekcyjne, kardioprotekcyjne, przeciwnowotworowe czy przeciwpasożytnicze. Te właściwości sugerują, że bisabolol jest interesującym kandydatem na naturalny środek terapeutyczny w różnych dziedzinach medycyny, choć w kosmetologii skupiamy się głównie na jego działaniu zewnętrznym na skórę. Warto jednak pamiętać, że np. przy chorobach zapalnych skóry jego zastosowanie może przynieść szersze korzyści dla organizmu (zmniejszenie ogólnego stanu zapalnego, wsparcie mechanizmów obronnych skóry).

Zastosowanie (przykłady)

Jak używać w formulacji kosmetycznej

Typowe stężenia w kosmetykach mieszczą się w zakresie 0,1–1,0% w zależności od rodzaju produktu i pożądanego efektu. Już niewielki dodatek (0,1–0,5%) potrafi znacząco poprawić właściwości łagodzące kremu czy toniku, podczas gdy wyższe stężenia (około 1%) stosuje się w preparatach silnie kojących, np. after-sun, serum na podrażnienia czy produktach aptecznych. Zgodnie z danymi przemysłowymi, maksymalne deklarowane stężenie alfa-bisabololu w produktach leave-on (pozostających na skórze, np. kremach bez spłukiwania) wynosi około 1%.

Bisabolol, jako składnik hydrofobowy, najlepiej dodawać do fazy tłuszczowej kosmetyku. Rozpuszcza się doskonale w olejach roślinnych, masłach, emolientach i rozpuszczalnikach takich jak etanol czy glikol propylenowy. W przypadku emulsji (kremów, lotionów) można go ogrzać wraz z olejami w fazie olejowej. Jest stabilny w typowych temperaturach tworzenia emulsji (70–75°C). Należy jednak unikać zbyt długiego podgrzewania powyżej 80°C, aby nie osłabić jego aktywności. Jeśli formułujemy produkty bez fazy olejowej (np. toniki, żele na bazie wody), bisabolol można wprowadzić za pomocą solubilizatora, a następnie dodać do fazy wodnej ciągle mieszając. Dzięki temu utworzy się klarowny roztwór micelarny zawierający bisabolol (metodę wykorzystują np. płyny micelarne i lekkie sera wodne z bisabololem).

Kompatybilność

Alfa-bisabolol jest chemicznie dość obojętny, dobrze łączy się z większością standardowych składników kosmetycznych. Nie traci swoich właściwości w obecności typowych konserwantów, ekstraktów ziołowych czy witamin. Jest też odporny w szerokim zakresie pH (zarówno w formułach lekko kwaśnych, obojętnych jak i zasadowych, choć kosmetyki zwykle mają pH 5–7 gdzie bisabolol zachowuje stabilność). Ze względu na strukturę terpenową, należy jednak unikać silnie utleniających komponentów lub bardzo kwaśnego środowiska, które mogłyby go degradować. W praktyce recepturowej rzadko spotyka się jednak takie ekstremalne warunki. Bisabolol świetnie współgra z olejkami eterycznymi. Nie tylko wzbogaca ich działanie (neutralizuje drażniące składniki, przedłuża zapach), ale także może pełnić rolę rozpuszczalnika dla bardziej lotnych lub krystalizujących olejków.

Sposób aplikacji

Gotowe kosmetyki z bisabololem stosuje się zwykle 1–2 razy dziennie na oczyszczoną skórę. Ze względu na łagodność, nie ma ograniczeń co do długości stosowania. Może być używany codziennie, także profilaktycznie. W preparatach SOS (np. po oparzeniu słonecznym, ukąszeniu owada czy zabiegu depilacji) aplikuje się produkt miejscowo w razie potrzeby, aby szybko złagodzić objawy. Bisabolol działa stosunkowo szybko. Ulgę w podrażnieniu przynosi w ciągu kilkunastu minut od aplikacji, a efekty przeciwzapalne i regenerujące pojawiają się w ciągu kilku godzin i utrwalają przy regularnym użyciu.

Zalecenia formulacyjne

Mieszanie i kolejność dodawania

Jeśli dodajemy bisabolol do emulsji, najlepiej zrobić to na etapie fazy olejowej. Zapewni to równomierne rozproszenie w kremie. Można też dodać go na zimno do gotowej emulsji, gdy temperatura mieszaniny spadnie poniżej 40°C, co czasem praktykuje się dla bardzo wrażliwych składników. Bisabolol jest jednak dość odporny, więc standardowe dodanie do fazy tłuszczowej jest wygodne i efektywne.

Rozpuszczanie substancji aktywnych

Warto wykorzystać zdolność bisabololu do zwiększania penetracji. Rozpuść w nim niewielkie ilości innych substancji aktywnych (np. lipofilową witaminę A, E lub olejek eteryczny) przed dodaniem do kosmetyku. Tworząc taki koncentrat, zwiększasz szansę, że aktywne cząsteczki przejdą przez naskórek głębiej. Przykładowo, w serum z antyoksydantami można rozpuścić witaminę E i koenzym Q10 w bisabololu, a następnie wprowadzić całość do formuły. Bisabolol ułatwi ich wnikanie i wzmocni efekt ochronny serum.

Łączenie z ekstraktami i olejkami

Bisabolol świetnie łączy się z ekstraktami roślinnymi, zwłaszcza o działaniu przeciwzapalnym (nagietek, aloes, zielona herbata). Działa wtedy jak booster – wzajemnie potęgują swoje właściwości łagodzące. Z olejków eterycznych dobrze komponuje się z olejkiem lawendowym, rumiankowym (naturalnie), drzewa herbacianego, z kadzidłowca czy sandałowym. Warto jednak unikać łączenia bisabololu z bardzo drażniącymi olejkami w wysokim stężeniu (np. cynamonowym, oregano). Chociaż bisabolol łagodzi ich działanie, to zbyt duża dawka substancji drażniącej może przeciążyć nawet najbardziej kojącą bazę. Regułą jest umiar i zrównoważenie kompozycji.

Z czym nie łączyć

Lepiej nie marnować go w formułach o skrajnie niskim pH (poniżej 3) lub silnie utleniających. Natomiast w umiarkowanie aktywnych produktach (np. krem z retinolem, serum z kwasami) bisabolol jest mile widziany, bo złagodzi potencjalne skutki uboczne (łuszczenie, zaczerwienienie).

Przechowywanie

Czysty alfa-bisabolol przechowuj w szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym i ciemnym miejscu. Jest dość stabilny, ale długotrwała ekspozycja na powietrze i światło może z czasem obniżyć jego jakość.

Uwaga na zwiększoną absorpcję

Formułując kosmetyk z dużą zawartością bisabololu (zbliżoną do 1%), pamiętaj, że może zwiększyć przenikanie innych składników. Dlatego komponując recepturę, upewnij się, że wszystkie komponenty są bezpieczne przy większym wchłonięciu przez skórę. Z tego powodu bisabolol łączy się najlepiej ze składnikami łagodnymi i o sprawdzonym profilu toksykologicznym.

Naturalny czy syntetyczny?

Jeśli zależy Ci na najwyższej skuteczności, wybierz naturalny alfa-bisabolol z rumianku lub candeia. Syntetyczny racemat, choć tańszy, ma tylko ok. połowy aktywności biologicznej naturalnego lewoskrętnego izomeru. Różnica ta wynika z odmiennego ułożenia cząsteczki w przestrzeni. Forma naturalna lepiej pasuje do receptorów w skórze odpowiedzialnych za działanie przeciwzapalne. Dlatego w kosmetykach naturalnych i dermokosmetykach stawia się na surowiec roślinny o wysokiej czystości.

Toksykologia i bezpieczeństwo

Alfa-bisabolol jest składnikiem bezpiecznym, dobrze tolerowanym nawet przez wrażliwą skórę. Wykazuje brak działania drażniącego, uczulającego i fototoksycznego nawet na skórze wrażliwej. Jego użycie w kosmetyku rzadko wiąże się z jakimikolwiek efektami niepożądanymi. Wręcz przeciwnie, zwykle poprawia tolerancję całego produktu. Dzięki temu pozostaje jednym z najważniejszych składników aktywnych w arsenale “bezpiecznej pielęgnacji”.