Kwas salicylowy w kosmetykach (cz. 3)

Dla kogo kwas salicylowy jest odpowiedni, a kiedy należy być ostrożnym

Największe korzyści z kwasu salicylowego czerpią osoby o cerze tłustej, łojotokowej, z rozszerzonymi porami, skłonnej do zaskórników i wyprysków. Dla takiej skóry regularne, delikatne złuszczanie BHA pomaga utrzymać czystość porów i zmniejszyć częstotliwość powstawania zmian. Także cery mieszane (przetłuszczająca się strefa T, suche policzki) mogą używać kwasu salicylowego, aplikując go głównie na strefy problematyczne (np. tylko na czoło, nos, brodę) lub w niższym stężeniu na całą twarz. BHA jest skuteczny przy trądziku z zaskórnikami, jak i zapalnym (grudki, krosty), choć w ciężkich postaciach trądziku bywa łączony z innymi lekami.

Osoby z rogowaceniem, łuszczycą, łojotokowym zapaleniem skóry

Kwas salicylowy pomaga w kontrolowaniu objawów łuszczycy i rybiej łuski (poprzez usuwanie łusek) – często maści dermatologiczne na łuszczycę zawierają 5–10% kwasu salicylowego jako środek keratolityczny, ale to już leczenie pod nadzorem lekarza. W kosmetykach drogeryjnych do skóry z łuszczycą (np. szampony) stężenia będą niższe, lecz nadal korzystne. Przy łojotokowym zapaleniu skóry (ŁZS), manifestującym się łupieżem i zaczerwienieniem np. wokół nosa i brwi, kwas salicylowy (np. w szamponie, emulsji myjącej do twarzy) zmniejsza łuszczenie i działa przeciwzapalnie, co przynosi ulgę. Hiperkeratotyczne zmiany – jak wspomniane modzele, odciski, grube nagniotki – również reagują na terapię kwasem salicylowym (tu raczej w formach aptecznych).

Skóra dojrzała z tendencją do zanieczyszczeń

Cera dojrzała także może odnieść korzyści z delikatnego złuszczania BHA, zwłaszcza jeśli mimo wieku nadal ma skłonności do zanieczyszczania (tzw. trądzik dorosłych). Kwas salicylowy oczyści pory i wygładzi powierzchnię skóry, co optycznie zmniejszy widoczność drobnych zmarszczek (poprzez odbijanie światła na gładszej skórze). Nie jest to typowy składnik anti-aging, ale może wspomagać kuracje odmładzające, zwłaszcza u osób, które nie tolerują np. retinolu czy kwasów AHA z powodu podrażnień – niskie stężenia BHA bywają dla nich łagodniejsze.

Skóra wrażliwa, naczynkowa

Należy zachować ostrożność. Kwas salicylowy może podrażniać skórę wrażliwą, cienką, z naruszoną barierą hydrolipidową. Nie znaczy to, że jest całkowicie przeciwwskazany – wiele zależy od stężenia, formulacji i częstotliwości stosowania. Osoby z wrażliwą cerą powinny zaczynać od bardzo niskich stężeń (0,5% lub mniej) i rzadkiego stosowania (np. raz w tygodniu), obserwując reakcję skóry. Skóra naczynkowa (skłonna do rumienia) może reagować zaczerwienieniem na kwas salicylowy, zwłaszcza jeśli pH produktu jest bardzo niskie – dlatego również wskazana jest ostrożność i ewentualnie test tolerancji. Jeśli ktoś ma uczulenie na aspirynę (kwas acetylosalicylowy), powinien unikać kwasu salicylowego – choć to inna substancja, to należy do salicylanów i u osób z silną alergią na aspirynę może wywołać reakcję nadwrażliwości (np. wysypkę, rumień). To rzadka sytuacja, ale warto o niej wspomnieć – alergicy aspirynowi powinni skonsultować użycie kosmetyku z BHA z lekarzem lub wykonać próbę uczuleniową.

Dzieci

Zgodnie z regulacjami UE, kosmetyków z kwasem salicylowym nie powinno się stosować u dzieci poniżej 3. roku życia. Skóra małych dzieci jest cieńsza, bardziej przepuszczalna i bardziej podatna na podrażnienia oraz wchłanianie substancji – stąd ten zakaz. W praktyce produkty dla niemowląt i małych dzieci nie zawierają kwasu salicylowego.

Kobiety w ciąży

Kwestia stosowania kwasu salicylowego budzi pewne kontrowersje. W dużych dawkach kwas salicylowy (i pochodne salicylany) przyjmowane wewnętrznie mogą być szkodliwe dla płodu, dlatego doustnej aspiryny unika się w ciąży (zwłaszcza w trzecim trymestrze). Jeśli chodzi o stosowanie na skórę: małe stężenia (np. tonik 1% na niewielki obszar twarzy) prawdopodobnie są bezpieczne, bo wchłonięte ilości są znikome. Jednak dermatolodzy często zalecają ograniczyć stosowanie silnych kwasów w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze, jako dodatkowe zabezpieczenie.

Wysokich stężeń (jak peelingi 20% BHA) zdecydowanie należy unikać w ciąży. Jeśli ciężarna ma problemy skórne, lepiej by skonsultowała terapię z lekarzem. Karmienie piersią: tutaj ryzyko jest mniejsze (kwas salicylowy raczej nie przenika do mleka w zauważalnych ilościach przy użytku zewnętrznym), ale nadal obowiązuje zasada umiaru i unikania aplikacji na duże powierzchnie ciała.

Choroby i szczególny stan zdrowia

Osoby z pewnymi schorzeniami powinny uważać na długotrwałe i rozległe stosowanie kwasu salicylowego. Dotyczy to m.in. osób z cukrzycą (zwłaszcza z zaburzeniami krążenia w stopach) – bo ich skóra jest delikatniejsza, łatwo o uszkodzenia i infekcje; preparaty złuszczające na stopy muszą być używane ostrożnie, by nie naruszyć skóry. Osoby z niewydolnością nerek czy wrzodami żołądka teoretycznie też powinny unikać częstego stosowania kwasu salicylowego na dużej powierzchni, gdyż kwas ten może w niewielkim stopniu przenikać i obciążać organizm (zwraca na to uwagę literatura medyczna ze względu na pokrewieństwo z salicylanami). W praktyce jednak przy normalnym użyciu kosmetycznym (np. tonik na twarz) nie ma to większego znaczenia, bo dawki są minimalne.

Astmatycy uczuleni na aspirynę (tzw. triada aspirynowa) – to znów kwestia alergii na salicylany, więc jak wyżej, kwas salicylowy może u nich wywołać reakcję, lepiej unikać. Skóra uszkodzona, z egzemą czy aktywnym AZS: na otwarte rany, silnie podrażnioną czy chorobowo zmienioną skórę (np. w atopowym zapaleniu skóry) nie należy aplikować kosmetyków z kwasem salicylowym, bo spowoduje to pieczenie i może nasilić stan zapalny. Najpierw trzeba zaleczyć skórę, odbudować barierę hydrolipidową, a potem ewentualnie wprowadzać eksfoliację.