Melisa (melissa officinalis) / olejek eteryczny melisowy

Opis

Melisa lekarska (Melissa officinalis L.), należąca do rodziny Lamiaceae, jest wieloletnią rośliną zielną pochodzącą z regionu śródziemnomorskiego. Dorasta do 30–80 cm, ma karbowane, owłosione liście i drobne białe lub bladoróżowe kwiaty. Ma intensywny cytrynowy aromat. Surowcem do destylacji są świeże liście i kwitnące wierzchołki.

Skład chemiczny

Skład olejku z melisy jest bardzo zmienny, zawiera m.in.:

• Monoterpenoidy cytrusowe: cytral (geranial i neral) – 30–60%

• Seskwiterpenoidy: β-kariofilen, germakren D

• Aldehydy: cytronelal, oktanal

• Alkohole: linalol, geraniol, nerol

• Estry: octan geranylu, octan linalilu

• Związki fenolowe: śladowe ilości eugenolu

• W śladowych ilościach: kwas rozmarynowy, flawonoidy

Właściwości kosmetyczne i dermatologiczne

Skóra:

• Przeciwzapalne i łagodzące – przy trądziku, egzemie, AZS, ukąszeniach owadów.

• Regulujące wydzielanie sebum – korzystne przy cerze tłustej i mieszanej.

• Przeciwwirusowe – wspomagająco w pielęgnacji opryszczki (Herpes simplex).

• Ujędrniające i rozjaśniające – dzięki aldehydom cytrusowym.

Włosy:

• Wzmacnia mieszki włosowe, działa tonizująco na skórę głowy.

• Redukuje łupież i świąd, reguluje przetłuszczanie.

Dłonie i stopy:

• Pomocny przy pękającej, podrażnionej skórze dłoni.

• Działa przeciwgrzybiczo i odświeżająco w produktach do stóp.

Paznokcie:

• Wspomaga regenerację skórek i łagodzi drobne stany zapalne wokół płytki paznokcia.

Jama ustna i zęby:

• Antyseptyczne i odświeżające – w produktach do płukania jamy ustnej (w minimalnych stężeniach).

• Działa przeciwwirusowo wobec Herpes simplex – stosowany miejscowo na opryszczkę.

Właściwości farmakologiczne

• Przeciwwirusowe – silne działanie wobec HSV-1, HSV-2, wirusa grypy, cytomegalowirusa (potwierdzone in vitro).

• Przeciwbakteryjne – aktywność wobec Streptococcus, Staphylococcus, E. coli.

• Przeciwgrzybicze – działa na drożdżaki i dermatofity.

• Przeciwlękowe i uspokajające – wpływa na receptory GABA-ergiczne.

• Spazmolityczne i karminatywne – rozkurcza mięśnie gładkie przewodu pokarmowego (w fitoterapii).

• Antyoksydacyjne – chroni przed stresem oksydacyjnym.

• Kardioprotekcyjne i hipotensyjne – obniża ciśnienie i reguluje rytm serca (działanie fitochemiczne całej rośliny).

Właściwości aromaterapeutyczne

• Silnie uspokajające i relaksujące – stosowany w bezsenności, stanach napięcia i nerwicy.

• Poprawia nastrój, redukuje lęki i niepokój – jeden z najskuteczniejszych olejków w stanach emocjonalnych.

• Stymuluje koncentrację i redukuje migreny.

• Ułatwia zasypianie i działa antydepresyjnie.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Maksymalne stężenie dermalne: do 0,9% (wg IFRA).

• Może działać drażniąco w wyższych stężeniach – aldehydy (cytral, citronellal) są potencjalnie uczulające.

• Niewielkie ryzyko fotouczulające.

• Nie stosować nierozcieńczonego na skórę.

• Bezpieczny w zalecanych dawkach dla dorosłych.

• Nie zalecany w ciąży (zwłaszcza I trymestr).

Profil zapachowy

• Zapach: świeży, cytrynowy, lekko ziołowy, z nutą miodu i zieleni.

• Łagodniejszy niż cytryna, mniej „ostry”, bardziej balsamiczny.

• Nuta głowy – dobrze wkomponowuje się w kompozycje cytrusowo-ziołowe.

Kompatybilność

Zapachowa:

• Dobrze łączy się z:

  • lawendą, cyprysem, rumiankiem, szałwią, geranium

  • cytryną, bergamotką, mandarynką

  • wetiwerią, drzewem sandałowym

Chemiczna:

• Kompatybilna z lekkimi olejkami aldehydowymi i ziołowymi.

• Unikać łączenia z ostrymi fenolami (np. tymol) – może potęgować właściwości drażniące.

Trwałość chemiczna

• Średnia trwałość (powyżej 2 lat)

• Wrażliwy na utlenianie – aldehydy cytrusowe szybko się rozkładają.

• Przechowywać szczelnie, w chłodnym, ciemnym miejscu.

Zastosowanie i dawkowanie

Kosmetyki:

• Kremy do twarzy (łagodzące, przeciwtrądzikowe): 0,05–0,2%

• Toniki do cery mieszanej: 0,05–0,15%

• Maści na opryszczkę i podrażnienia: do 0,3%

• Szampony i lotiony do skóry głowy: 0,05–0,1%

Aromaterapia:

• Dyfuzor: 2–4 krople (zwłaszcza na noc)

• Masaż relaksacyjny: 0,5–1% w oleju bazowym

• Aromatyczna kąpiel: 3–5 kropli w bazie tłuszczowej

Mydła:

• Wrażliwy na temperaturę i pH – najlepiej dodać po saponifikacji.

• Utrzymuje delikatny zapach – 0,3–0,6%

Świece:

• Kompozycje świec odprężających i wspomagających sen – 0,5–1,5%

Inne zastosowania

• Stosowany w inhalacjach w terapii infekcji dróg oddechowych.

• Składnik preparatów przeciwlękowych (np. w terapii dziecięcej, geriatrycznej).

• Używany w preparatach do aromatyzacji szaf, pościeli, wnętrz.

Zastosowanie spożywcze

• Nie zaleca się spożycia olejku eterycznego z melisy – brak statusu GRAS.

• Olejek może być toksyczny dla wątroby i układu nerwowego w większych dawkach.

Zastosowanie wewnętrzne

• Tylko pod nadzorem specjalisty.

• Nie zaleca się stosowania olejku doustnie ze względu na potencjalne działanie drażniące i hepatotoksyczne.

• Interakcje: możliwe z lekami uspokajającymi, przeciwpadaczkowymi i nasennymi (efekt synergii).

Czy wiesz, że?

1. Nazwa melisy pochodzi z greki, w której „melissa” oznacza pszczołę.

2. W średniowieczu była składnikiem Eliksiru Karmelitańskiego – toniku na serce i nerwy.

3. W starożytnej Persji stosowano ją jako środek na melancholię.

4. Ekstrakty z melisy mają zastosowanie w leczeniu opryszczki (HSV) – potwierdzone klinicznie.

5. Uprawiana w ogrodach zakonnych jako roślina o „czystym duchowym zapachu”.

6. W aromaterapii określana jako „esencja serca i spokoju”.