Olej waniliowy (vanilla planifolia) macerat

Opis

Olej waniliowy, macerat – powstaje przez macerowanie strąków wanilii w oleju jojoba. Wanilia płaskolistna (łac. Vanilla planifolia) to tropikalne pnącze z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Wytwarza długie, zielone strąki (laski wanilii), które po zbiorze i fermentacji stają się ciemnobrązowe, aromatyczne – to właśnie z nich pozyskuje się prawdziwą wanilię. Roślina pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej, a obecnie uprawiana jest m.in. na Madagaskarze (stąd nazwa „wanilia burbońska”), w Indonezji czy Meksyku. Kwiaty wanilii wymagają ręcznego zapylania, co wraz z długim procesem fermentacji czyni wanilię jedną z najdroższych przypraw świata.

Olej waniliowy wyróżnia się unikalnym aromatem i łagodnym działaniem. Zapach wanilii jest powszechnie kojarzony z przyjemnością, ciepłem i uspokojeniem – już kilka kropli potrafi stworzyć relaksującą atmosferę. Macerat wanilii w jojobie jest bardzo delikatny dla skóry, nie powoduje podrażnień nawet u osób wrażliwych, dzięki czemu może być stosowany bezpośrednio na skórę. Olej jojoba dodatkowo stabilizuje macerat – chroni ekstrakt wanilii przed zepsuciem (jojoba praktycznie nie jełczeje) i wydłuża trwałość produktu. Ten uniwersalny olej może być wykorzystywany samodzielnie lub jako składnik formulacji kosmetycznych, łącząc tradycyjne właściwości wanilii z nowoczesnymi potrzebami pielęgnacyjnymi.

Za cudowny aromat i działanie wanilii odpowiada bogactwo związków organicznych zawartych w jej strąkach. Naturalna wanilia zawiera ponad 200 różnych substancji aromatycznych. Głównym składnikiem czynnym jest wanilina (4-hydroksy-3-metoksybenzaldehyd) – związek fenolowy o intensywnym słodkim zapachu. Wanilina stanowi nawet około 80% sumy substancji lotnych dojrzałych strąków wanilii. Oprócz waniliny w ekstrakcie z wanilii występują m.in.: kwas wanilinowy (kwas 4-hydroksy-3-metoksybenzoesowy), p-hydroksybenzaldehyd (o zapachu nieco przypominającym migdały), a także tzw. pochodne anyżowe – np. alkohol anyżowy, anizaldehyd i ester metylowy kwasu anyżowego. Te dodatkowe związki nadają wanilii bogactwo nut zapachowych (balsamiczne, korzenne, lekko kwiatowe) i uzupełniają jej profil działania. Polifenole obecne w wanilii (w tym sama wanilina) nadają jej właściwości przeciwutleniające (antyoksydacyjne) – chronią przed utlenianiem i psuciem, co tradycyjnie wykorzystywano przy konserwowaniu żywności z dodatkiem wanilii.

Połączenie wanilii i jojoby skutkuje olejem bogatym zarówno w substancje aromatyczno-aktywne (wanilina i inne fenole), jak i składniki odżywcze (kwasy tłuszczowe, witamina E).

Dlaczego go lubimy?

Olej waniliowy cenimy przede wszystkim za zapach, jest ciepły, słodki, otulający. Działa na zmysły kojąco i poprawia nastrój. Zapach wanilii od dawna kojarzy się z komfortem, domowym ciepłem i relaksem. W aromaterapii wanilia uchodzi za jeden z najbardziej uspokajających i „poprawiających humor” aromatów. Badania potwierdzają, że woń waniliny wywiera efekt odprężający i może redukować objawy lęku. Wprowadzenie kilku kropli oleju waniliowego do codziennej rutyny (np. w formie masażu czy w kosmetyku) potrafi przemienić zwykły zabieg w przyjemny rytuał aromatyczny. Wielu osobom wanilia przywołuje pozytywne wspomnienia (np. pieczenia ciast, ciepłego mleka z wanilią), co dodatkowo wzmacnia efekt relaksu.

Kolejny powód, dla którego lubimy olej waniliowy, to jego delikatność dla skóry i uniwersalne zastosowanie. Dzięki bazie z jojoby olej ten jest hipoalergiczny i niekomedogenny, co oznacza, że rzadko wywołuje uczulenia i nie zatyka porów skóry (nie powoduje zaskórników). Doceniają to zwłaszcza osoby o skórze problematycznej (np. trądzikowej czy atopowej), które poszukują łagodnych, naturalnych preparatów. Olej waniliowy jest ponadto bardzo uniwersalny. Można go używać solo jako olejek do ciała czy twarzy, jak i łączyć z innymi składnikami. Świetnie sprawdza się w formulacjach DIY. Od balsamów i kremów, przez olejki do masażu, aż po mydła i świece zapachowe. Jego przyjemny zapach często eliminuje potrzebę dodawania sztucznych perfum do kosmetyku, co jest zaletą dla osób preferujących w 100% naturalne receptury.

Wanilia ma też aurę składnika luksusowego i tradycyjnego. Już od czasów prekolumbijskich była ceniona – Aztekowie i Majowie stosowali wanilię nie tylko jako przyprawę, ale i jako remedium wzmacniające organizm oraz afrodyzjak. W Europie wanilia uchodziła za składnik elegancki, dodawany do najlepszych perfum i kosmetyków. Używając oleju waniliowego, sięgamy więc po odrobinę tej tradycji i luksusu.

Dla kogo i do czego?

Produkty DIY

Osoby samodzielnie tworzące kosmetyki lub produkty wellness w domu. Macerat waniliowy jest łatwy w użyciu i bezpieczny, więc nadaje się dla początkujących (np. do prostych mieszanek olejowych, kul kąpielowych), a zarazem atrakcyjny dla zaawansowanych twórców (pozwala uzyskać naturalny waniliowy aromat w bardziej złożonych recepturach).

Aromaterapia i masaż

Olej waniliowy jest polecany jako bazowy olejek do masażu o działaniu relaksującym. Klienci salonów SPA czy masażu często wybierają aromat waniliowy, aby zniwelować stres podczas zabiegu.

Osoby dbające o zdrowie i urodę

Np. osoby z wrażliwą skórą, alergicy, kobiety w ciąży, dzieci. Dla nich ważne jest, że olej waniliowy nie zawiera drażniących dodatków i zazwyczaj jest dobrze tolerowany (wanilia uchodzi za bezpieczną nawet w ciąży, a olej jojoba jest hipoalergiczny).

Zastosowania

Pielęgnacja skóry i włosów

Jako samodzielny olejek do twarzy lub ciała (np. zamiast kremu na noc – zapewnia odżywienie i piękny zapach relaksujący przed snem), dodatek do serum olejowego (np. w połączeniu z olejem arganowym dla cery dojrzałej), składnik maseczek i peelingów. Można go wetrzeć w końcówki włosów dla nadania im blasku i aromatu oraz ochrony przed przesuszeniem.

Masaż i SPA

Idealny do masażu relaksacyjnego, aromatycznego. Stosowany solo lub w mieszankach, łatwo rozprowadza się po skórze, zapewnia poślizg i jednocześnie nawilża. Waniliowy masaż działa uspokajająco – polecany przy bezsenności, napięciu nerwowym, dla dzieci przed snem czy jako masaż aromaterapeutyczny dla par (wanilia tworzy zmysłową aurę). Można go też dodawać do kąpieli (parę łyżek do wanny) w celu natłuszczenia skóry i aromaterapii jednocześnie.

Kosmetyki kolorowe i perfumeryjne

Dzięki pięknemu zapachowi i naturalnemu pochodzeniu olej waniliowy stosuje się w balsamach do ust, w perfumach olejkowych i rollerach jako nuta bazy (wanilia utrwala kompozycje zapachowe), w olejkach do brody (panowie docenią słodko-korzenną nutę), a nawet w świecach do masażu czy aromatycznych świecach sojowych (dodaje ciepłego aromatu).

Mydlarstwo

W produkcji naturalnych mydeł rzemieślniczych olej waniliowy pełni rolę zarówno funkcjonalną (jako składnik tłuszczowy do zmydlenia lub dodatek na koniec dla przetłuszczenia), jak i zapachową. W mydłach glicerynowych (melt & pour) można po prostu wmieszać ten olej, by nadać zapach i właściwości nawilżające. W mydłach sodowych (CP – cold process) często używa się go jako składnika „superfat” (dodanego po saponifikacji częściowej, by wzbogacić gotowe mydło o niezmydlony olej waniliowy).

Właściwości

Przeciwutleniające (antyoksydacyjne)

Zarówno wanilia, jak i olej jojoba są bogate w antyoksydanty. Wanilina – główny składnik wanilii – to silny przeciwutleniacz neutralizujący wolne rodniki. Badania wykazały, że wanilina i kwas wanilinowy potrafią chronić komórki przed stresem oksydacyjnym. W kontekście kosmetycznym oznacza to ochronę skóry przed przedwczesnym starzeniem się pod wpływem promieniowania UV, zanieczyszczeń i toksyn środowiskowych. Olej jojoba z kolei zawiera naturalną witaminę E, która również działa antyoksydacyjnie. Regularne stosowanie oleju waniliowego pomaga zatem chronić skórę przed uszkodzeniami i starzeniem, nadając jej zdrowszy, młodszy wygląd.

Przeciwzapalne i łagodzące

Wanilia od dawna była stosowana na dolegliwości zapalne. Tradycyjna medycyna Ajurwedyjska przypisuje jej zdolność łagodzenia podrażnień i równoważenia funkcji organizmu. Współczesne badania potwierdzają, że wanilina ma właściwości przeciwzapalne. W testach in vitro i na zwierzętach hamuje wytwarzanie cytokin zapalnych i działa kojąco. Dla skóry oznacza to redukcję zaczerwienienia, zmniejszenie obrzęków i szybsze gojenie drobnych stanów zapalnych (np. wyprysków). Olej waniliowy sprawdza się przy cerze trądzikowej i podrażnionej. Uspokaja skórę, łagodzi swędzenie, pieczenie, przynosi ulgę przy egzemie czy łuszczycy. Po aplikacji skóra często staje się mniej zaczerwieniona, ukojona i miękka.

Antyseptyczne (antybakteryjne i przeciwgrzybicze)

Zarówno wanilia, jak i jojoba mają właściwości przeciwbakteryjne. Wanilina wykazuje aktywność hamującą wzrost niektórych bakterii i grzybów. Olej jojoba natomiast także ma działanie bakteriostatyczne – nie psuje się, a w testach laboratoryjnych hamował rozwój bakterii E. coli, Salmonella oraz grzyba Candida. Dla użytkownika oleju waniliowego oznacza to, że pomaga on utrzymać skórę czystą i zdrową, może zapobiegać namnażaniu się drobnoustrojów przy powierzchownych uszkodzeniach skóry, a dodany do kosmetyków może nawet delikatnie wspomóc ich konserwację (choć nie zastępuje oczywiście typowych konserwantów w produktach na bazie wody). W praktyce właściwości te przydają się np. przy cerze trądzikowej – olej waniliowy może ograniczać rozwój bakterii powodujących wypryski, jednocześnie nie wysuszając skóry (co odróżnia go od agresywnych toników alkoholowych). Przy zmianach grzybiczych skóry (np. drobne infekcje stóp) olej waniliowy może być wsparciem pielęgnacyjnym, łagodząc swędzenie i wspomagając kurację (choć w cięższych przypadkach oczywiście nie zastąpi leków).

Nawilżające i odżywcze

Olej waniliowy, głównie dzięki jojobie, ma wspaniałe działanie emoliencyjne. Tworzy na powierzchni skóry ochronny film, który zapobiega nadmiernej utracie wody, ale nie jest komedogenny ani nie daje uczucia ciężkości. Jojoba działa też jak humektant. Choć jest olejem, potrafi zatrzymać wilgoć w naskórku. Dodatkowo zawartość kwasów tłuszczowych odżywia barierę lipidową skóry, poprawiając jej elastyczność i miękkość. Regularne stosowanie oleju waniliowego na skórę poprawia jej nawilżenie i chroni przed przesuszeniem. Wanilia sama w sobie również wnosi tu pewien wkład – ekstrakt wanilii może wspomagać utrzymanie wilgoci i równowagi skóry. Dlatego olej waniliowy jest świetny do skóry suchej, szorstkiej, wymagającej regeneracji. Efekty to bardziej sprężysta, gładka skóra o zdrowym blasku.

Kojące i aromaterapeutyczne (wpływ na nastrój)

Wanilia jest znanym środkiem uspokajającym w aromaterapii. Wdychanie aromatu waniliowego oleju działa na układ nerwowy – obniża poziom pobudzenia, może redukować lęk, a nawet sprzyjać zasypianiu. Sam zapach waniliny działa relaksująco i obniża odczucie stresu, szczególnie u kobiet. Tradycyjnie wanilię stosowano przy problemach nerwowych – uznawano, że poprawia nastrój i działa lekko euforyzująco. Wanilina może mieć działanie przeciwdepresyjne poprzez podnoszenie poziomu serotoniny w mózgu. Wszystko to sprawia, że olej waniliowy jest idealnym olejkiem na wieczór – kilka kropel na skronie, nadgarstki czy do kąpieli potrafi wyciszyć po ciężkim dniu. W masażu aromaterapeutycznym wanilia pomaga rozluźnić nie tylko skórę i mięśnie, ale i umysł – sprzyja uwalnianiu napięć psychicznych. Jako naturalny afrodyzjak zapachowy, olej waniliowy może także poprawiać nastrój w sferze intymnej: woń wanilii zwiększa uczucie przytulności, bezpieczeństwa i zmysłowego odprężenia, co tworzy dobrą atmosferę dla bliskości.

Inne właściwości

Wanilia w medycynie tradycyjnej była używana bardzo szeroko – przypisywano jej działanie wzmacniające (dodaje sił, poprawia trawienie), przeciwgorączkowe i rozkurczowe (łagodzenie napięć i bólów brzucha). Choć olej waniliowy stosujemy głównie zewnętrznie, to te właściwości mogą mieć przełożenie na masaż czy kąpiele z jego dodatkiem. Masaż olejem waniliowym brzucha może pomóc w rozluźnieniu mięśni gładkich (przynosząc ulgę np. przy napięciach miesiączkowych lub niestrawności), a kąpiel z jego dodatkiem wspiera relaksację w trakcie gorączki czy przeziębienia (wanilia działa uspokajająco, co bywa pomocne, gdy chorobie towarzyszy niepokój lub bezsenność). Wanilia wykazuje też pewne działanie przeciwbólowe – jej związki mogą działać na receptory bólu (np. wanilina jest spokrewniona strukturą z kapsaicyną i eugenolem, które mają właściwości przeciwbólowe).

Zastosowanie (przykłady)

Stosowanie na skórę

Olej waniliowy (macerat) jest gotowy do użycia bezpośrednio na skórę. W razie potrzeby można rozcieńczyć jeśli zapach sprawia wrażenie zbyt intensywnego. Można nanosić kilka kropel prosto na oczyszczoną skórę twarzy lub ciała i delikatnie wmasować. Świetnie sprawdza się jako olejek do twarzy zamiast kremu (szczególnie na noc, aby skorzystać z relaksującego aromatu przy zasypianiu). Przy cerze suchej zaleca się nanieść 2–3 krople na wilgotną skórę twarzy po tonizacji – olej zatrzyma wilgoć i zapobiegnie uczuciu ściągnięcia. Do pielęgnacji ciała można używać oleju waniliowego podobnie jak balsamu. Wmasować w lekko wilgotną skórę po kąpieli, co zapewni nawilżenie i piękny zapach. Dawkowanie według potrzeb. Olej szybko się wchłania, więc zwykle 5–10 kropli na większą partię skóry (np. ramię, łydkę) wystarcza. Można też dodać parę kropel do ulubionego kremu, maseczki lub serum tuż przed nałożeniem, by wzbogacić kosmetyk o właściwości wanilii.

Masaż

Do masażu relaksacyjnego można użyć czystego oleju waniliowego lub zmieszać go z innymi olejami bazowymi. Jeśli chcemy intensywniejszego poślizgu lub większej ilości oleju, mieszamy np. 1 część oleju waniliowego z 1 częścią oleju migdałowego lub kokosowego frakcjonowanego. Nasz olej waniliowy jest na tyle skoncentrowany aromatycznie, że nawet po rozcieńczeniu zachowuje wyraźny zapach. Do jednorazowego masażu całego ciała zwykle potrzeba 10–20 ml oleju (2–4 łyżeczki) – można więc przygotować taką ilość mieszanki. Aplikacja: Ogrzej niewielką ilość oleju w dłoniach i masuj skórę kolistymi ruchami. Olej waniliowy sprawdza się przy masażu pleców, karku, stóp – tam, gdzie chcemy uzyskać odprężenie mięśni i umysłu. Unikaj jednak masowania nim bezpośrednio skóry głowy (chyba że rozcieńczysz go bardziej), bo intensywny zapach może być zbyt silny przy długotrwałym kontakcie.

Kąpiel aromaterapeutyczna

Dodaj około 1 łyżkę stołową (15 ml) oleju waniliowego do wanny ciepłej wody. Dla lepszego rozproszenia oleju można wcześniej wymieszać go z odrobiną mleka lub miodu (olej połączy się z tymi substancjami, które następnie łatwiej rozproszą się w wodzie). Taka kąpiel waniliowa nawilży skórę i zrelaksuje dzięki unoszącemu się aromatowi. Zalecany czas kąpieli to 15–20 minut. Po wyjściu skóra będzie miękka i pachnąca. Można delikatnie osuszyć ciało ręcznikiem, nie spłukując olejku.

Włosy

Aby odżywić suche końcówki włosów i nadać im zapach, rozetrzyj 2–3 krople oleju waniliowego w dłoniach i wetrzyj w końce wilgotnych lub suchych włosów. Nie należy przesadzać z ilością, by nie przetłuścić włosów – naprawdę odrobina wystarczy, zwłaszcza że jojoba jest bardzo wydajna i łatwo się rozprowadza. Olej waniliowy można też dodać do maski do włosów DIY (np. z awokado czy jogurtu) – porcja 1 łyżeczka na maskę na całą długość włosów. Wanilia nada zabiegowi przyjemny zapach spa, a jojoba wygładzi włosy. Po myciu można też zaaplikować kroplę oleju na skórę głowy przy problemach z suchością lub łupieżem – właściwości przeciwgrzybicze i przeciwzapalne mogą pomóc ukoić podrażnioną skórę (minimalna ilość, by nie natłuścić nadmiernie włosów u nasady).

Perfumowanie i aromatyzacja

Olej waniliowy może służyć jako naturalne perfumy olejkowe. Wystarczy nanieść odrobinę na nadgarstki, szyję – zapach będzie subtelnie wyczuwalny przez kilka godzin. W razie potrzeby można powtarzać aplikację w ciągu dnia, olej jest łagodny i nie podrażnia jak alkoholowe perfumy. Można też użyć go do aromatyzowania pomieszczeń w sposób pasywny: np. skropić kilkoma kroplami drewnianą zawieszkę, kamień aromaterapeutyczny lub dodać do dyfuzora na patyczki (jojoba jest doskonałą bazą do tego celu, bo wolno odparowuje). W typowym dyfuzorze ultradźwiękowym (na wodę) olejowy macerat nie rozpuści się w wodzie, więc nie jest to efektywna metoda. Lepiej wykorzystać klasyczne metody dyfuzji olejów (kominek zapachowy z podgrzewaczem lub patyczki). Olej waniliowy można również dodać do saszetek zapachowych – nasączyć nim susz kwiatowy, skórkę pomarańczową, laskę cynamonu i zamknąć w woreczku z organzy, aby odświeżał szafę lub sypialnię.

Dawkowanie w formulacjach kosmetycznych

Jeśli chcemy użyć oleju waniliowego jako składnika kosmetyku, jego zalecane ilości zależą od rodzaju produktu. Generalnie olej waniliowy jest dość wydajny. Już mała dawka daje aromat i efekt, dlatego zawsze zaczynajmy od mniejszej ilości i ewentualnie stopniowo zwiększamy, gdy tworzymy własną recepturę.

• W kremach i balsamach (emulsjach) – zazwyczaj dodaje się 3–5% fazy olejowej w postaci oleju waniliowego, aby nadać zapach i korzystne właściwości. Np. na 100 g kremu 3 g oleju waniliowego zapewni już wyczuwalny aromat. Najlepiej dodawać go na etapie chłodzenia emulsji (poniżej 40°C), aby nie stracić aromatu i właściwości wskutek ogrzewania.
•  W olejkach do masażu i ciała – można stosować wyższe stężenia lub czysty olej. Jeśli chcemy go zmieszać z innym olejem, często proporcja 50:50 z olejem bazowym (migdałowym, morelowym itp.) jest optymalna – wtedy zapach wanilii jest nadal intensywny, a koszt produktu niższy. Można też dodać kilka kropli ulubionego olejku eterycznego do takiej mieszanki (np. lawendowego czy pomarańczowego), które dobrze komponują się z wanilią tworząc np. nutę relaksacyjną lub świąteczną (wanilia + pomarańcza + cynamon).
• W mydłach – stężenie zależy od receptury. W mydle sodowym CP można dać np. 5–10% ogólnej masy tłuszczy w postaci oleju waniliowego (pamiętając, że część waniliny może ulec reakcjom podczas zmydlania). W mydle glicerynowym można dodać 1 łyżeczkę na 0,5 kg bazy mydlanej roztopionej – zbyt duża ilość oleju może zmiękczyć bazę, więc lepiej nie przesadzać.

Zalecenia formulacyjne

Łączenie z innymi składnikami

Olej waniliowy 20% dobrze komponuje się z innymi olejami roślinnymi. Można go mieszać dowolnie w fazie olejowej kosmetyku lub bezpośrednio przed użyciem. Ze względu na stabilność jojoby, mieszanki z jej udziałem często zyskują dłuższą trwałość (np. dodatek 10–20% oleju jojoba do oleju bardziej podatnego na utlenianie przedłuży jego świeżość). Waniliowy aromat świetnie współgra z olejkami eterycznymi o nutach: kwiatowych (np. lawenda, ylang-ylang), cytrusowych (pomarańcza słodka, mandarynka), korzennych (cynamon, goździk – ostrożnie z ilością, bo są silne), drzewnych (cedr, sandałowiec) czy żywicznych (benzoes, który zresztą sam pachnie waniliowo). Przy tworzeniu własnych kompozycji zapachowych olej waniliowy pełni rolę nuty bazy – utrwala lżejsze zapachy i nadaje im głębię, stąd często dodaje się go jako ostatni składnik kompozycji zapachowej.

Aby uzyskać aromat „ciepłych ciasteczek” w balsamie do ciała, połącz olej waniliowy z kroplą olejku cynamonowego i olejku pomarańczowego – wanilia zniweluje ostrość cynamonu i stworzy apetyczny, otulający bukiet.

Kompatybilność w formulacjach kosmetycznych

Olej waniliowy jest składnikiem olejowym, nierozpuszczalnym w wodzie. Dlatego w recepturach typu krem, balsam (emulsje) dodajemy go do fazy tłuszczowej. Jest odporny na umiarkowane podgrzewanie, ale dla bezpieczeństwa cennego aromatu zaleca się dodawać go już po emulsji, na etapie chłodzenia (gdy temperatura mieszaniny spadnie poniżej 40°C). W wysokiej temperaturze wanilina może częściowo wyparować lub ulec rozkładowi, co osłabi zapach. Jeśli robisz balsam i chcesz zachować maksimum zapachu wanilii – podziel olej waniliowy na dwie części: większość dodaj do fazy olejowej (dla dobrego związania emulsji), a niewielką część (np. 20%) domieszaj już po emulgacji, kiedy krem stygnie. To zapewni intensywniejszy aromat końcowego produktu.

Nie dodawaj do wodnych produktów bez emulgatora

Bez użycia emulgatora olej waniliowy nie połączy się z fazą wodną, np. jeśli do toniku na wodzie dolejemy olej, będzie pływał na powierzchni. Dlatego w produktach typu mgiełki, toniki – użyj solubilizatora lub gotowego emulgatora do rozproszenia oleju, albo zastosuj inną formę (np. zrób dwufazowy produkt, który trzeba wstrząsnąć przed użyciem).

Przebarwienia w mydle

Wanilina ma tendencję do brązowienia w środowisku zasadowym. Jeśli robisz mydło CP z olejem waniliowym (lub dodajesz wanilię w jakiejkolwiek formie), niemal na pewno mydło z czasem zbrązowieje lub nabierze beżowego odcienia. To naturalne i nieszkodliwe, ale warto to przewidzieć przy projektowaniu wyglądu mydła.

Można ten efekt wykorzystać artystycznie, tworząc mydło z ciemniejszymi żyłkami (waniliowa część) i jaśniejszymi (część bez wanilii). Unikaj dodawania innych składników, które również ciemnieją (np. niektórych olejków o wysokiej zawartości polifenoli), bo mydło może wyjść bardzo ciemne.

Mętnienie i osady

Olej jojoba tężeje w temperaturze poniżej ok. 7–10°C – staje się mętny lub półstały (wytrącają się kryształki wosków). To normalne zjawisko fizyczne. Jeśli zauważysz, że olej waniliowy zmętniał w chłodzie, wystarczy przenieść go do cieplejszego pomieszczenia lub ogrzać buteleczkę.

Łączenie z silnymi kwasami lub utleniaczami

Wanilina może reagować z bardzo silnymi utleniaczami lub kwasami. W praktyce kosmetycznej rzadko to problem (nie łączymy raczej olejów z silnymi kwasami bezpośrednio), ale np. dodanie oleju waniliowego do mieszanki z dużą ilością nadtlenku benzoilu (stosowanego na trądzik) czy mocnego kwasu może potencjalnie osłabić aromat i własności oleju. Dlatego przy kuracjach dermatologicznych (retinoidy, nadtlenki, kwasy AHA/BHA) lepiej stosować olej waniliowy osobno, w innym czasie dnia, by składniki nie wchodziły w niepożądane interakcje.

Kompatybilność zapachowa

Olej waniliowy ma dominujący słodki aromat. Jeśli dodasz go do kosmetyku z wyraźnym innym zapachem (np. mentolowym, kamforowym), zapachy mogą się „gryźć”. Wanilia generalnie dobrze komponuje się z większością nut, ale z miętą, eukaliptusem czy rozmarynem tworzy dość nietypowe połączenia. Dla niektórych mogą być przyjemne. Wanilia-mięta to ciekawy kontrast ale przez niektóre osoby może nie być akceptowany. Dlatego testuj w małej skali, czy dana kompozycja zapachowa Ci odpowiada, zanim zrobisz większą partię kosmetyku.

Toksykologia i bezpieczeństwo

Olej waniliowy (macerat) uchodzi jest bezpieczny w stosowaniu zewnętrznym. Zarówno wanilia, jak i jojoba od dawna są używane przez ludzi i rzadko powodują działania niepożądane. Mimo ogólnej łagodności, moga wystąpić uczulenia. Wanilina jest substancją aromatyczną, która u wrażliwych osób może wywołać alergię kontaktową, ale zdarzenia takie należą do rzadkości. Głównym przeciwwskazaniem jest alergia lub nadwrażliwość na wanilię bądź na olej jojoba. Osoby ze stwierdzoną alergią na perfumy, balsam peruwiański (zawiera związki podobne do waniliny) czy niektóre przyprawy korzenne powinny zachować ostrożność. Jeśli ktoś ma astmę lub bardzo wrażliwy układ oddechowy, intensywny zapach wanilii mógłby ewentualnie wywołać podrażnienie lub ból głowy. Wtedy lepiej ograniczyć stosowanie czystego oleju waniliowego w postaci skoncentrowanej aromatycznie, a używać go w rozcieńczeniu lub dobrze wentylowanych pomieszczeniach.

Dla kobiet w ciąży i karmiących olej waniliowy jest uznawany za bezpieczny. Niektóre kobiety w ciąży mają zmienione odczucia zapachowe i zapach wanilii może im się wydawać zbyt intensywny. Olej waniliowy można stosować u dzieci powyżej 3 roku życia w niewielkich ilościach, np. do masażu uspokajającego przed snem (wanilia jest często składnikiem oliwek dla niemowląt w śladowych ilościach). U malutkich dzieci (niemowląt) bezpieczniej jest jednak używać najprostszych olejów (jak migdałowy) bez dodatków zapachowych. Generalnie wanilia nie jest znanym alergenem pokarmowym dla dzieci, więc i kontakt ze skórą rzadko sprawia problem.

Olej waniliowy na bazie jojoba jest przeznaczony wyłącznie do użytku zewnętrznego. Nie należy go spożywać! Olej jojoba zawiera związki, które działają hamująco na apetyt i mogą być szkodliwe dla układu pokarmowego. Spożycie większej ilości oleju jojoba powoduje zaburzenia trawienia. Dlatego choć wanilia jest jadalna, ten konkretny macerat nie powinien być dodawany do potraw ani przyjmowany doustnie. W razie przypadkowego połknięcia niewielkiej ilości nic groźnego się nie stanie, ale większe dawki mogą wywołać mdłości lub biegunkę.