Kardamon (elettaria cardamomum) / olejek eteryczny kardamonowy

Opis

Elettaria cardamomum (L.) Maton, znana jako kardamon zielony, należy do rodziny Zingiberaceae. Jest wieloletnią rośliną zielną dorastającą do 2–4 metrów, pochodzącą z lasów deszczowych południowo-zachodnich Indii (Ghaty Zachodnie). Obecnie kardamon uprawiany jest także w Gwatemali, Sri Lance i Tanzanii. Ma długie, lancetowate liście i drobne kwiaty zebrane w kłosowate kwiatostany. Olejek eteryczny pozyskiwany jest z dojrzałych, suszonych owoców przez destylację parą wodną.

Skład chemiczny

Olejek eteryczny z kardamonu zawiera głównie monoterpeny i ich estry:

• Octan terpenylu (30–45%) – główny składnik, odpowiedzialny za delikatny, słodkawy zapach

• 1,8-Cyneol (eukaliptol) (20–35%) – o działaniu mukolitycznym i antyseptycznym

• Linalol

• Limonen

• Sabinen

• Alfa-terpineol

• Myrceen

• Neryl acetat

Zawiera też śladowe ilości geraniolu, borneolu, fenchonu i α-pinenów.

Właściwości kosmetyczne i dermatologiczne

Skóra:

• Rozjaśniające i wygładzające – poprawia koloryt i elastyczność skóry.

• Przeciwzapalne – łagodzi podrażnienia, redukuje zaczerwienienia.

• Seboregulujące – może wspierać pielęgnację skóry tłustej i mieszanej.

• Rozgrzewające – poprawia mikrokrążenie skóry, wspomaga detoksykację.

Włosy:

• Pobudza krążenie skóry głowy, co może stymulować wzrost włosów.

• Oczyszczające działanie na skórę głowy, wspiera leczenie łupieżu.

Dłonie i stopy:

• Dezodoryzujący i antybakteryjny – redukuje zapach potu.

• Stosowany w kąpielach rozgrzewających na zimne dłonie i stopy.

Paznokcie:

• Pomaga w pielęgnacji skórek i działa przeciwgrzybiczo.

Jama ustna i zęby:

• Silnie antybakteryjny i odświeżający – stosowany w naturalnych pastach do zębów i płynach do płukania ust.

• Wspomaga leczenie nieświeżego oddechu, aft, stanów zapalnych dziąseł.

Właściwości farmakologiczne

• Antyseptyczne i przeciwbakteryjne – działa na wiele szczepów Gram+ i Gram- (Staphylococcus aureus, E. coli).

• Mukolityczne i wykrztuśne – działa podobnie do olejku eukaliptusowego.

• Przeciwzapalne – hamuje wydzielanie cytokin prozapalnych.

• Przeciwutleniające – ochrona przed stresem oksydacyjnym i starzeniem.

• Trawienne – wspomaga trawienie, działa wiatropędnie i żółciopędnie (wewnętrznie – patrz niżej).

• Neuroprotekcyjne i przeciwlękowe – obserwowane w badaniach in vivo.

• Przeciwnowotworowe – wstępne dane wskazują na potencjał ochronny przed mutagenami (badania przedkliniczne).

Właściwości aromaterapeutyczne

• Stymulujący i pobudzający – poprawia koncentrację, działa aktywizująco.

• Rozgrzewający – wskazany przy zmęczeniu, ospałości, chłodzie fizycznym i emocjonalnym.

• Antydepresyjny – łagodzi napięcie, działa subtelnie euforyzująco.

• Afrodyzjak – wzmacnia energię seksualną i zmysłowość.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Uznawany za nietoksyczny, niedrażniący i nieuczulający (przy prawidłowym rozcieńczeniu).

• Nie stosować w nadmiarze w czasie ciąży – brak pełnych danych bezpieczeństwa (ostrożnie).

• Dopuszczony do stosowania w produktach spożywczych i kosmetycznych.

• Nie stwierdzono działania fotouczulającego.

7. Profil zapachowy

• Zapach: świeży, słodko-korzenny, balsamiczny, lekko cytrusowy z nutą eukaliptusa i ziół.

• Nuta serca do głowy – dobrze utrzymuje się w kompozycjach perfumeryjnych.

• Uniwersalny – pasuje do perfum orientalnych, gourmand, drzewnych i świeżych.

Kompatybilność

Zapachowa:

• Świetnie komponuje się z:

  • cynamonem, imbirem, goździkiem, wanilią

  • pomarańczą, bergamotką, limonką

  • sandałowcem, paczulą, wetiwerią

  • lawendą, geranium, różą

Chemiczna:

• Stabilny w olejach bazowych, alkoholach i emulgatorach.

• Niekompatybilność: nie obserwowano istotnych przeciwwskazań chemicznych.

Trwałość chemiczna

• Dobra: powyżej 2–4 lat.

• Przechowywać w szczelnych, ciemnych butelkach z dala od ciepła i światła.

• 1,8-cyneol może się utleniać – chronić przed powietrzem (przy długim magazynowaniu).

Zastosowanie i dawkowanie

Kosmetyki:

• Kremy, balsamy: 0,1–0,5%

• Produkty do cery tłustej i mieszanej: 0,2–0,6%

• Olejki do masażu: 0,5–1%

• Szampony, wcierki: 0,2–0,5%

• Pasty do zębów, płyny do ust: 0,05–0,3%

Aromaterapia:

• Dyfuzor: 2–4 krople

• Kąpiele aromaterapeutyczne: 3–6 kropli na łyżkę mleka/oleju

• Masaż pobudzający: 1% w oleju bazowym

Mydła:

• Trwały i stabilny zapach w mydłach naturalnych – zalecane stężenie: 0,5–1%

Świece:

• Doskonały do świec sojowych i kokosowych: 0,5–2%

Inne zastosowania

• Składnik perfum męskich i unisex.

• Dodatek do mieszanek energetyzujących i odświeżających.

• W ajurwedzie – stosowany jako środek „Vata-pacyfikujący”.

Zastosowanie spożywcze

• Dopuszczony w ograniczonych ilościach jako aromat spożywczy (np. w napojach, słodyczach).

• Bezpieczne dawki: do 5 mg/kg masy ciała dziennie (wg FDA i EFSA).

• W dużych dawkach może powodować:

  • refluks

  • podrażnienie żołądka

  • interakcje z lekami rozrzedzającymi krew

Zastosowanie wewnętrzne

• Dopuszczalne w ramach terapii (np. gastroenterologicznej) pod nadzorem specjalisty.

• Potencjalne interakcje:

  • z lekami na nadciśnienie

  • z lekami żółciopędnymi

  • z lekami przeciwzakrzepowymi

Czy wiesz, że?

1. Kardamon to jedna z najstarszych przypraw świata – wspominany już w Ebers Papyrus (Egipt, ok. 1500 p.n.e.).

2. Olejek kardamonowy był używany w starożytnej Grecji do produkcji perfum „nardowych”.

3. W medycynie ajurwedyjskiej uznawany za jeden z najlepszych środków rozgrzewających i poprawiających trawienie.

4. W tradycyjnej medycynie chińskiej używany w leczeniu bólów brzucha i braku apetytu.

5. W Indiach żucie nasion kardamonu to sposób na świeży oddech – naturalny środek na halitozę.

6. Kardamon należy do tej samej rodziny co imbir i kurkuma – wszystkie mają właściwości rozgrzewające.

7. Używany w skomplikowanych kompozycjach perfumeryjnych, np. Le Male (Jean Paul Gaultier) i Declaration (Cartier).