Geranium egipskie (Pelargonium graveolens) olejek eteryczny / olejek geraniowy egipski

Pelargonium graveolens, znane potocznie jako pelargonia pachnąca, należy do rodziny Geraniaceae. Roślina pochodzi pierwotnie z południowej Afryki, lecz ze względu na jej wysoką wartość użytkową została szeroko rozpowszechniona, a jej najcenniejsza odmiana uprawna pochodzi dziś głównie z Egiptu. Jest to wieloletni półkrzew dorastający do 1–1,5 metra wysokości, o mocno rozgałęzionej, lekko drewniejącej podstawie i charakterystycznych, silnie pachnących liściach. Liście są głęboko powcinane, jasnozielone, pokryte włoskami gruczołowatymi, z których wydziela się lotny olejek eteryczny. Kwiaty są niewielkie, różowo-fioletowe, zebrane w baldachowate kwiatostany. Gatunek ten cechuje się ogromną zmiennością chemotypów, co wpływa na różnice w składzie olejku eterycznego. Odmiana egipska jest uznawana za jedną z najbardziej zrównoważonych i łagodnych, o wysokiej zawartości geraniolu i cytronellolu oraz wyjątkowo słodkim, różanym zapachu, co czyni ją cenioną w perfumerii i kosmetyce.

Olejek eteryczny z Pelargonium graveolens (odmiana egipska) otrzymuje się przez destylację parą wodną świeżych części nadziemnych. Jest to lotna ciecz o barwie od jasnożółtej do oliwkowozielonej, o intensywnym, słodkim, różano-ziołowym zapachu z nutą świeżej zieleni. Olejek ten wyróżnia się nie tylko intensywnym, zbalansowanym aromatem, ale również niezwykle wszechstronnym działaniem pielęgnacyjnym i terapeutycznym. Dzięki unikalnemu profilowi chemicznemu, odmiana egipska uchodzi za jedną z najłagodniejszych dla skóry, z zachowaniem pełni właściwości bioaktywnych.

Typowy skład chemiczny:

• Geraniol (15–30%)

• Citronellol (15–25%)

• Linalol (5–10%)

• Isomenton (2–6%)

• 10-epi-γ-eudesmol

• Citronellyl formate

• Geranyl formate

• Menton

• Bourbonene

• Śladowe ilości: limonenu, myrcenu, karwonu, α-pinen, β-pinen

Właściwości kosmetyczne/dermatologiczne

• Skóra: działanie przeciwzapalne, ściągające, tonizujące; łagodzi trądzik, egzemy, łuszczycę i zaczerwienienia.

• Tłusta cera: reguluje wydzielanie sebum, oczyszcza pory.

• Skóra sucha i dojrzała: poprawia elastyczność, działa przeciwzmarszczkowo, stymuluje mikrokrążenie.

• Dłonie i stopy: działanie antyseptyczne, regenerujące, redukcja nieprzyjemnego zapachu.

• Włosy: wspiera wzrost włosów, przeciwdziała łupieżowi i nadmiernemu przetłuszczaniu się.

• Paznokcie: wzmacnia, działa przeciwgrzybiczo.

• Jama ustna: stosowany w płukankach – działanie antybakteryjne, odświeżające, gojące drobne uszkodzenia.

Właściwości farmakologiczne

• Przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe: skuteczny wobec bakterii Gram(+) i (–), w tym Staphylococcus aureus, E. coli i Candida albicans.

• Przeciwutleniające: chroni lipidy błon komórkowych przed peroksydacją.

• Hepatoprotekcyjne: dane in vivo wykazały ochronne działanie na wątrobę (zaw. geraniolu).

• Przeciwcukrzycowe: badania na modelach zwierzęcych sugerują obniżenie poziomu glukozy i poprawę profilu lipidowego.

• Przeciwnowotworowe (in vitro): działanie cytotoksyczne wobec komórek raka sutka (MCF-7).

Właściwości aromaterapeutyczne

• Adaptogenne i równoważące: reguluje układ nerwowy – zarówno stany pobudzenia, jak i depresji.

• Antydepresyjne: poprawia nastrój, wspiera leczenie lęku i melancholii.

• Regulujące hormony: pomocny w PMS, menopauzie, zaburzeniach cyklu miesiączkowego (działanie estrogenopodobne).

• Ułatwiający sen i odprężenie: wspiera relaksację w stanach przewlekłego napięcia.

Wpływ na zdrowie i psychikę

• Układ nerwowy: działa uspokajająco, lecz nie otępiająco.

• Układ hormonalny: działanie lekko estrogenne – szczególnie użyteczne w menopauzie.

• Układ immunologiczny: stymuluje aktywność fagocytarną leukocytów.

• Samopoczucie: dodaje otuchy, niweluje napięcie emocjonalne, przywraca równowagę psychiczną.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Dobrze tolerowany na skórze – potencjalne ryzyko podrażnienia przy wysokim stężeniu.

• Fototoksyczność: brak.

• Ciąża/laktacja: ostrożnie – ze względu na działanie estrogenopodobne.

• Bezpieczeństwo ogólne: IFRA nie wskazuje ograniczeń w perfumach do zastosowań ogólnych (ale nie w produktach dziecięcych).

Profil zapachowy

• Nuta: serca

• Charakter: różany, słodki, zielony, lekko cytrusowy

• Opis: przypomina różę damasceńską z akcentem liści różanych i lekkiej ziołowości. Bardziej zielony i mniej pudrowy niż olejek różany.

Kompatybilność zapachowa i chemiczna

• Dobrze komponuje się z: lawendą, różą, bergamotką, szałwią muszkatołową, paczulą, jaśminem, cytrusami, drzewem różanym.

• Niekompatybilność: intensywne nuty korzenne lub dymne (np. wetiwer) mogą przytłoczyć jego delikatny profil.

• Zgodność chemiczna: stabilny z olejami roślinnymi, hydrolatami, emulgatorami, alkoholem.

Trwałość

• Średnia trwałość: powyżej 2 lat

• Wrażliwy na utlenianie – należy stosować antyoksydanty (np. witamina E) w formulacjach.

Zastosowanie i dawkowanie

W kosmetykach i pielęgnacji:

• Kremy, serum: 0,2–1%

• Toniki i mgiełki: 0,1–0,5%

• Szampony, odżywki: 0,3–1%

• Dezodoranty, antyperspiranty: 0,5–1%

• Płukanki do jamy ustnej: do 0,05% (z emulgatorem)

W aromaterapii i masażu:

• Masaż relaksujący: 1–3% w oleju nośnikowym

• Dyfuzja: 3–5 kropli / 100 ml wody

• Kąpiel aromaterapeutyczna: 5–8 kropli na emulgator

W mydle:

• 0,5–1,5% dla równowagi zapachowej i działania przeciwzapalnego.

W świecach zapachowych:

• 3–5% w zależności od systemu nośnikowego (sojowy/parafinowy).

Inne zastosowania

• Perfumiarstwo naturalne: nuta serca w kompozycjach kwiatowych.

• Środki odstraszające owady: szczególnie komary.

• Olejki intymne i ziołowe dezodoranty: ze względu na właściwości regulujące mikroflorę.

Zastosowanie wewnętrzne / spożywcze

• Oficjalnie niezalecane – brak odpowiednich danych bezpieczeństwa.

• Tradycyjnie (w medycynie ludowej): stosowany w bardzo niskich dawkach na poprawę trawienia i jako środek przeciwpasożytniczy (pod nadzorem fitoterapeuty).

• Ostrzeżenie: możliwość interakcji z lekami hormonalnymi, ryzyko alergii – stosować wyłącznie pod nadzorem specjalisty.

Czy wiesz, że?

• Egipski olejek geraniowy bywa używany jako naturalna substytucja olejku różanego w perfumerii naturalnej – jest znacznie tańszy, a zbliżony aromatycznie.

• Stabilizuje zapachy innych olejków w formulacjach, zwiększając ich trwałość i projekcję zapachową.

• W emulsjach typu W/O poprawia rozsmarowywalność i sensorykę produktu, nie wpływając na jego pH.

• W aromaterapii klinicznej stosuje się go w opiece paliatywnej – m.in. dla poprawy samopoczucia pacjentów onkologicznych.