May chang (litsea cubea) / olejek eteryczny litsea cubea z owoców
Olejek eteryczny z Litsea cubeba (May Chang). Niezwykle świeży, intensywnie cytrynowy olejek o wyjątkowo czystym i rześkim profilu zapachowym. Destylowany parą wodną z owoców wiecznie zielonego drzewa z południowych Chin i Wietnamu, znanego jako may chang, stanowi jedno z najbogatszych naturalnych źródeł cytralu – składnika odpowiadającego za wyrazisty, cytrusowy aromat. Działa silnie antybakteryjnie, przeciwzapalnie i dezodoryzująco, co czyni go niezastąpionym składnikiem kosmetyków oczyszczających, toników, dezodorantów i produktów do pielęgnacji skóry tłustej, mieszanej i trądzikowej. W preparatach do pielęgnacji stóp, dłoni i skóry głowy zapewnia naturalne odświeżenie i ochronę mikrobiologiczną. W aromaterapii wpływa energetyzująco, redukuje stres, poprawia nastrój i koncentrację – idealny do dyfuzji w biurach, pracowniach, przestrzeniach kreatywnych. Doskonale sprawdza się również jako nuta głowy w perfumach naturalnych oraz świecach zapachowych, nadając kompozycjom trwałości i charakteru. Nie wykazuje fototoksyczności, a jego bezpieczeństwo dermalne przy zachowaniu zalecanego stężenia czyni go wszechstronnym surowcem formulacyjnym. Niezwykle wydajny i ekonomiczny – kilka kropli wystarcza, by nadać formułom niepowtarzalnej świeżości.
Opis
May chang czyli Litsea cubeba (Lour.) Pers., znana również jako „chińska werbena”, to wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo z rodziny Lauraceae. Występuje naturalnie w krajach Azji Południowo-Wschodniej – głównie w południowych Chinach, Indonezji i Wietnamie – na wysokościach 300–2000 m n.p.m. Roślina osiąga wysokość 5–12 m, ma jasnozielone, aromatyczne liście i charakterystyczne, małe, kuliste owoce (jagodowe), przypominające pieprz – to z nich pozyskiwany jest olejek eteryczny. Owoce Litsea cubeba zawierają bogaty zestaw lotnych związków aromatycznych, głównie cytralu, który nadaje olejkowi świeży, cytrynowo-trawiasty zapach. Roślina wykazuje szybki wzrost, dobrze adaptuje się do warunków tropikalnych i subtropikalnych, dlatego stała się ważnym źródłem olejku eterycznego w kosmetyce i przemyśle zapachowym. Tradycyjnie stosowana była w medycynie chińskiej w leczeniu infekcji, kaszlu i niestrawności, a także jako roślina odstraszająca owady.
Olejek eteryczny z Litsea cubeba pozyskiwany jest przez destylację parą wodną z suszonych lub świeżych owoców. Wyróżnia się intensywnym, orzeźwiającym, cytrynowym zapachem o delikatnej, lekko korzennej nucie. To jeden z najbogatszych naturalnych źródeł cytralu (geranial + neral), co sprawia, że jego aromat jest świeższy i trwalszy niż w przypadku cytryny czy werbeny. Jest olejkiem o wysokiej lotności (główna nuta głowy), ale zaskakująco dobrej trwałości w kompozycjach zapachowych. Cechuje się silnym działaniem antybakteryjnym, przeciwzapalnym i dezodoryzującym, co czyni go niezwykle wszechstronnym w kosmetyce, perfumerii i aromaterapii.
Typowy skład chemiczny
-
Aldehydy terpenowe:
-
Geranial (trans-citral): 35–45%
-
Neral (cis-citral): 25–35%
-
-
Monoterpeny:
-
Limonen: 3–8%
-
β-Myrcen: 2–4%
-
-
Monoterpenole:
-
Linalol, Geraniol (śladowe ilości)
-
-
Seskwiterpeny:
-
Caryophyllene (śladowo)
-
-
Estry i ketony: śladowe ilości
Właściwości kosmetyczne/dermatologiczne
-
Skóra: oczyszczający, tonizujący i ściągający; idealny do skóry tłustej, trądzikowej i mieszanej. Redukuje wydzielanie sebum, wspiera gojenie wyprysków.
-
Włosy i skóra głowy: działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo; przydatny w szamponach do przetłuszczających się włosów, pomaga łagodzić łupież.
-
Dłonie i stopy: neutralizuje nieprzyjemne zapachy, działa dezodoryzująco, odświeża i odkaża.
-
Paznokcie: wspomaga higienę i wzmacnia płytkę paznokciową.
-
Jama ustna: przy bardzo niskich stężeniach działa odkażająco; może być składnikiem naturalnych płukanek, lecz stosowanie wymaga ostrożności.
Właściwości farmakologiczne
-
Antybakteryjne i przeciwgrzybicze: działa na wiele szczepów bakterii (m.in. Staphylococcus aureus, E. coli) i grzybów (Candida albicans).
-
Przeciwzapalne: hamuje mediatory stanu zapalnego, w tym TNF-α i IL-6.
-
Przeciwutleniające: chroni przed stresem oksydacyjnym, zmniejsza peroksydację lipidów.
-
Antywirusowe: wykazuje aktywność wobec wirusów grypy i herpes simplex.
-
Repelentne: skuteczny przeciwko komarom i meszkom – naturalna alternatywa dla DEET.
-
Ciekawostka: Cytral może wpływać na apoptozę komórek nowotworowych in vitro (badania wstępne, głównie linie komórek raka okrężnicy).
Właściwości aromaterapeutyczne
-
Podnoszące na duchu: silnie poprawia nastrój, działa antydepresyjnie.
-
Odświeżające: oczyszcza przestrzeń mentalną, wspomaga jasność myśli.
-
Antystresowe: redukuje napięcie emocjonalne, niepokój, pomaga w stanach przeciążenia psychicznego.
-
Witalizujące: wspiera osoby z chronicznym zmęczeniem, działa aktywizująco bez nadmiernego pobudzenia.
Wpływ na zdrowie, psychikę, stan fizyczny i umysłowy
Wspomaga ogólne samopoczucie, poprawia koncentrację i produktywność. Szczególnie polecany do stosowania w porannych rytuałach lub w środowiskach pracy umysłowej. W aromaterapii biurowej poprawia wydajność zespołów i redukuje stres.
Toksykologia i bezpieczeństwo
-
Fototoksyczność: nie wykazuje (w odróżnieniu od cytryny).
-
Bezpieczny dermalnie: do 1,5% w produktach leave-on (wg IFRA).
-
Unikać kontaktu z oczami.
-
Nie stosować u dzieci < 3 lat i kobiet w ciąży bez konsultacji.
-
Cytral: potencjalny alergen – testy skórne zalecane przy kosmetykach.
Profil zapachowy
-
Nuty: intensywnie cytrynowe, świeże, lekko trawiaste z nutą pieprzną.
-
Nuta głowy – bardzo szybko wyczuwalna, silnie odświeżająca.
-
Często porównywany do werbeny cytrynowej, ale z bardziej pikantnym tłem.
Kompatybilność
-
Kompatybilny z: lawendą, drzewem różanym, bergamotką, szałwią, bazylią, cyprysem, miętą, kadzidłowcem, eukaliptusem.
-
Niezgodności: unikać z bardzo ciężkimi nutami animalnymi lub dymnymi – zanik jego świeżości.
Zastosowanie i dawkowanie
-
Kremy i żele do cery tłustej/trądzikowej: 0,3–1%
-
Szampony i odżywki przeciwłupieżowe: 0,5–1%
-
Preparaty do stóp i dezodoranty: 1–2%
-
Perfumy naturalne (nuta głowy): 3–8%
-
Mydła naturalne: 0,5–1,5%
-
Świece zapachowe: 2–5%
-
Dyfuzory i aromatyzacja powietrza: 3–5 kropli na 100 ml wody
-
Preparaty antybakteryjne do rąk i powierzchni: 1–2%
Inne zastosowania
-
Środek czyszczący: naturalny składnik domowych preparatów czyszczących i odświeżaczy powietrza.
-
Środek dezynfekujący: np. do jogi mat, łazienek, lodówek.
-
Odstraszacz owadów: skuteczny jako komponent sprayów i świec antykomarowych.
Zastosowanie wewnętrzne/spożywcze
-
Możliwe, ale ograniczone: cytral może być stosowany w mikroilościach w przemyśle spożywczym (np. aromatyzacja herbat, likierów).
-
Dawki: maksymalnie 1 kropla rozcieńczona w oleju/miodzie – jednorazowo, nie więcej niż 3 dni.
-
Ryzyka: potencjalne działanie drażniące na błony śluzowe, możliwe interakcje z lekami metabolizowanymi przez CYP450.
-
Nie zalecany bez nadzoru terapeuty aromaterapeuty/fitoterapeuty.
Czy wiesz, że…?
-
Litsea cubeba to jedno z najbogatszych naturalnych źródeł cytralu – składnika również syntetyzowanego na potrzeby przemysłu perfumeryjnego i spożywczego.
-
Dzięki niskiemu kosztowi i silnemu zapachowi jest doskonałym naturalnym boosterem cytrusowym w kompozycjach bezpiecznych dla skóry (np. zamiast fototoksycznej cytryny).
-
Olejek z may chang wydłuża trwałość cytrusowych nut głowy w perfumach dzięki dużej zawartości aldehydów.
-
Często stosowany jako naturalna alternatywa dla syntetycznego citronellalu w repelentach.
-
W badaniach in vitro wykazuje działanie antymutagenne i antyproliferacyjne – potencjalny kierunek badań nad kosmetykami przeciwnowotworowymi skóry.