Olej ryżowy (oryza sativa)

Opis

Ryż (Oryza sativa L.) jest rośliną jednoroczna z rodziny wiechlinowatych (Poaceae). Jest jedną z najstarszych i najważniejszych roślin uprawnych na świecie. Jej pochodzenie datuje się na ponad 8000 lat temu w dolinach rzek Azji Południowo-Wschodniej. Preferuje warunki klimatyczne o dużej wilgotności i wysokiej temperaturze, rośnie na zalewanych polach ryżowych (tzw. polach irygowanych). Owocem jest ziarniak – ziarno ryżu, którego zewnętrzna warstwa (otręby) stanowi źródło cennego oleju.

Olej ryżowy, rafinowany, to lekki, klarowny olej o jasnosłomkowym kolorze i neutralnym zapachu, pozyskiwany z otrębów ryżowych. Proces rafinacji usuwa związki lotne i zanieczyszczenia, przy zachowaniu kluczowych składników aktywnych, takich jak gamma-oryzanol, tokotrienole, tokoferole oraz fitosterole. Dzięki temu olej jest stabilny, nieuczulający i odpowiedni dla skóry wrażliwej. Jego właściwości emoliencyjne, przeciwzapalne i antyoksydacyjne czynią go wszechstronnym surowcem do formulacji kosmetycznych i dermatologicznych.

Typowy skład chemiczny

• Kwas oleinowy (omega-9): 38–45%

• Kwas linolowy (omega-6): 29–42%

• Kwas palmitynowy: 13–18%

• Gamma-oryzanol: 1–2%

• Tokoferole i tokotrienole (witamina E): 100–400 mg/100 g

• Fitosterole (beta-sitosterol, kampesterol): ok. 1%

• Skwalen: 0,5–1%

Właściwości kosmetyczne/dermatologiczne

• Skóra twarzy i ciała: regeneracja bariery naskórkowej, łagodzenie podrażnień, działanie antyoksydacyjne.

• Włosy: nawilżenie, poprawa elastyczności, zabezpieczenie końcówek.

• Dłonie i stopy: regeneracja skóry suchej, pękającej, działanie zmiękczające.

• Paznokcie: wzmacnia płytkę paznokcia, poprawia elastyczność.

• Jama ustna: wspomagająco w stanach zapalnych dziąseł, działanie łagodzące.

Właściwości farmakologiczne

• Działanie przeciwzapalne: hamowanie mediatorów zapalnych (IL-6, TNF-α).

• Działanie antyoksydacyjne: ochrona komórek skóry przed stresem oksydacyjnym.

• Działanie hipocholesterolemiczne (przy spożyciu): redukcja LDL i triglicerydów.

• Działanie immunomodulujące: wspiera naturalną odporność skóry.

• Działanie fotoochronne: gamma-oryzanol wykazuje zdolność pochłaniania promieni UVB.

Zastosowanie

• Kosmetyki do twarzy i ciała: kremy, balsamy, serum.

• Kosmetyki dla dzieci i niemowląt: emulsje, oliwki.

• Kosmetyki dla mężczyzn: balsamy po goleniu, kremy regenerujące.

• Włosy: maski, odżywki, serum ochronne.

• Paznokcie: olejki regenerujące.

• Dłonie i stopy: kremy do pielęgnacji, maści ochronne.

• Produkty jamy ustnej: pasty, płukanki.

• Mydła, SPA, świece do masażu.

Dawkowanie

• Kremy/serum do twarzy: 5–15% – działanie przeciwstarzeniowe, łagodzące.

• Odżywki/maski do włosów: 5–20% – wzmocnienie, połysk.

• Preparaty do rąk/stóp: 10–25% – regeneracja skóry.

• Mydła: do 20% – pielęgnacja, pianotwórczość.

• Świece do masażu: 10–30% – konsystencja i działanie zmiękczające.

• Produkty dla dzieci: 2–10% – delikatna ochrona.

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Niekomedogenny, bezpieczny dla skóry wrażliwej.

• Brak alergenów białkowych (olej rafinowany).

• Nie drażni, nie uczula – może być stosowany na skórę dzieci.

Zastosowanie spożywcze/wewnętrzne

• Obniża poziom cholesterolu LDL.

• Korzyści: działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające.

• Przeciwwskazania: brak istotnych; ostrożność przy alergii na zboża.

• Interakcje: może nasilać działanie leków przeciwcholesterolowych.

Trwałość chemiczna

• Wysoka stabilność oksydacyjna.

• Trwałość: powyżej 24 miesięcy.

Uwagi formulacyjne

• Dobrze łączy się z emolientami, emulgatorami i filtrami UV.

• Zaleca się unikać przegrzewania powyżej 40°C.

• Stabilny w emulsjach O/W i W/O.

12) Czy wiesz, że?

• Gamma-oryzanol bywa stosowany jako naturalny filtr UV.

• Olej ryżowy może być alternatywą dla lanoliny w kosmetykach wegańskich.

• Skwalen w oleju ryżowym wspomaga nawilżenie bez uczucia tłustości.

Przykłady formulacji

1. Krem do twarzy dla cery naczynkowej

   • Olej ryżowy – 10%

   • Emulgator – 4%

   • Hydrolat z róży damasceńskiej – 60%

   • Gliceryna – 5%

   • Kwas hialuronowy 1% – 5%

   • Konserwant – 1%

2. Serum olejowe anti-aging

   • Olej ryżowy – 50%

   • Olej z pestek opuncji – 30%

   • Skwalan z oliwek – 15%

   • Tokoferol – 1%

3. Maska do włosów regenerująca

   • BTMS – 5%

   • Olej ryżowy – 15%

   • Sok z aloesu – 60%

   • D-Pantenol – 2%

   • Proteiny jedwabiu – 1%

4. Krem do stóp zmiękczający

   • Masło shea – 10%

   • Olej ryżowy – 15%

   • Mocznik – 10%

   • Alantoina – 0.5%

   • Emulgator O/W – 4%

5. Balsam po goleniu dla mężczyzn

   • Olej ryżowy – 10%

   • Hydrolat z szałwii – 50%

   • Alkohol cetylowy – 1%

   • Pantenol – 2%

   • Olejek miętowy – 0,3%

6. Pasta do zębów

   • Glinka biała – 20%

   • Olej ryżowy – 1%

   • Ksylitol – 5%

   • Guma ksantanowa – 0,8%

   • Olejek miętowy – 0,5%

7. Olejek do masażu

   • Olej ryżowy – 60%

   • Olej jojoba – 30%

   • Olejek lawendowy – 1%

   • Witamina E – 0,5%

8. Mydło na zimno
   

   • Oliwa z oliwek – 30%

   • Olej kokosowy – 25%

   • Olej ryżowy – 20%

   • Masło shea – 15%

   • NaOH – wg obliczeń

   • Woda – 30%

9. Balsam dla dzieci 0+

   • Olej ryżowy – 20%

   • Masło shea – 10%

   • Emulgator – 4%

   • Woda – 65%

   • Brak substancji zapachowych i konserwantów

10. Peeling do ust

• Olej ryżowy – 25%

• Masło kakaowe – 10%

• Cukier – 60%

• Witamina E – 0,5%

11. Świece do masażu

• Masło kakaowe – 30%

• Olej ryżowy – 30%

• Masło shea – 30%

• Olejek waniliowy – 1%

• Witamina E – 0,5%