Witamina C (kwas L-askorbinowy)

Kwas L-askorbinowy (C₆H₈O₆), powszechnie znany jako witamina C, jest organicznym związkiem należącym do grupy laktonów. Pełni kluczową funkcję jako antyoksydant w ludzkim organizmie i skórze. W wersji o czystości FG (Food Grade), USP (United States Pharmacopeia), Ph. Eur. (European Pharmacopoeia) jest wysoce oczyszczonym, farmaceutycznym surowcem, przeznaczonym zarówno do zastosowań spożywczych, jak i kosmetycznych oraz farmaceutycznych. W kosmetyce odgrywa rolę silnego składnika aktywnego o działaniu biologicznym, który działa ochronnie, przeciwstarzeniowo, rozjaśniająco i przeciwzapalnie.

Kwas L-askorbinowy wykazuje silne właściwości redukujące i neutralizujące wolne rodniki, chroniąc komórki skóry przed stresem oksydacyjnym wywołanym promieniowaniem UV, zanieczyszczeniami i starzeniem się. Stymuluje również syntezę kolagenu i elastyny, poprawiając elastyczność i jędrność skóry. Jest także znany z działania rozjaśniającego przebarwienia, regulowania pigmentacji oraz wzmacniania naczyń krwionośnych. Ze względu na swoją skuteczność i wszechstronność, witamina C w tej formie jest powszechnie stosowana w kosmetykach do twarzy, ciała, włosów i skóry głowy, a także w pielęgnacji dłoni, stóp i jamy ustnej. Wymaga jednak odpowiedniej formulacji i ochrony przed czynnikami degradującymi – tlenem, światłem i metalami ciężkimi – aby zachować swoją aktywność biologiczną.

Parametry fizykochemiczne

• Nazwa INCI: Ascorbic Acid

• Synonimy: L-ascorbic acid, witamina C

• Masa cząsteczkowa: 176.12 g/mol

• Postać: biały, krystaliczny proszek

• Smak: kwaśny

• pH (1% roztwór wodny): 2.1–2.6

• Rozpuszczalność: bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, słabo w alkoholu

• Stabilność: niestabilny w obecności światła, tlenu, wysokiej temperatury i pH > 4

Właściwości kosmetyczne/dermatologiczne

• Skóra:

  • Silny antyoksydant – neutralizuje wolne rodniki

  • Stymuluje produkcję kolagenu – poprawia elastyczność

  • Redukuje przebarwienia – hamuje syntezę melaniny

  • Wspomaga gojenie ran, działa przeciwzapalnie

  • Zmniejsza zmarszczki i poprawia koloryt cery

• Włosy i skóra głowy:

  • Wzmacnia cebulki włosów

  • Normalizuje przetłuszczanie się skóry głowy

• Dłonie i paznokcie:

  • Wzmacnia płytkę paznokcia

  • Działa regenerująco na spierzchniętą skórę

• Stopy:

  • Wspiera odnowę skóry pięt i łagodzi stany zapalne

• Jama ustna i zęby:

  • Wspomaga gojenie aft, dziąseł

  • Hamuje namnażanie bakterii próchnicotwórczych

Właściwości farmakologiczne

• Rola biologiczna: kofaktor enzymów hydroksylujących prolizynę i prolinę (biosynteza kolagenu)

• Działanie antyoksydacyjne: zmniejsza stres oksydacyjny komórek

• Działanie immunomodulujące: wspiera funkcję leukocytów

• Wpływ na absorpcję żelaza: przekształca Fe³⁺ do Fe²⁺, zwiększając przyswajalność

• Zastosowanie kliniczne: niedobory witaminy C (szkorbut), gojenie ran, regeneracja tkanek

Dla kogo?

• Dla osób z cerą dojrzałą, trądzikową, naczynkową, z przebarwieniami

• Dla dzieci i dorosłych – w odpowiednich dawkach

• Dla mężczyzn i kobiet – jako składnik rewitalizujący

• Dla osób z wrażliwą skórą – w niskim stężeniu

• Dla wegan – produkt niepochodzenia zwierzęcego

Zastosowanie

• Kremy anti-age, sera na noc i dzień

• Maseczki rozjaśniające

• Żele myjące i toniki oczyszczające

• Produkty po opalaniu

• Produkty do jamy ustnej – pasty do zębów, płyny

• Odżywki do paznokci i skórek

• Preparaty do włosów i skóry głowy

Dawkowanie

• Twarz (sera, kremy): 0,2–10%

  • 0,2–1% dla skóry wrażliwej (rozjaśnienie)

  • 5–10% dla skóry z przebarwieniami i starzejącej się

• Ciało (balsamy, masła): 1–5%

• Włosy i skóra głowy: 0,2–2%

• Dłonie i paznokcie: 1–3%

• Higiena intymna: 0,2–0,5%

• Jama ustna: 0,1–0,5%

• Mydła i produkty do kąpieli: 0,5–2%

• Spa i aromaterapia: 0,2–1% jako antyoksydant

Sposób użycia

• Dodawać do fazy chłodnej (<40°C)

• Rozpuścić w wodzie destylowanej przed wprowadzeniem do emulsji

• Chronić produkt końcowy przed światłem i tlenem (opakowania airless, ciemne butelki)

• Stabilizować (np. EDTA, kwas ferulowy, wit. E)

Z czym łączyć?

• Stabilizujące: kwas ferulowy, witamina E (Tocopherol)

• Rozjaśniające: niacynamid (z ostrożnością), arbutyna, kwas kojowy

• Przeciwzmarszczkowe: peptydy, retinol (z osobną aplikacją – rano/na noc)

• Ochronne: filtry UV (zwiększa ich skuteczność)

Kompatybilność

Unikać łączenia z:

• Niacynamidem w wysokim pH (ryzyko przekształcenia w niacynę – efekt zaczerwienienia)

• Miedzią (utlenia się)

• Substancjami zasadowymi (mydła, zasadowe bufory)

• Metalami – destabilizacja

Toksykologia i bezpieczeństwo

• Składnik uznany za bezpieczny (GRAS)

• Może powodować podrażnienia w wysokich stężeniach (>15%) i przy wysokim pH

• Unikać kontaktu z oczami

• Przechowywać w suchym i chłodnym miejscu, z dala od światła

• Brak właściwości mutagennych i kancerogennych

Uwagi formulacyjne

• Wrażliwy na: światło, tlen, wysokie pH, metale

• Stosować antyoksydanty pomocnicze i opakowania ochronne

• Nie stosować w produktach o pH > 4 – traci aktywność

• Używać bezpośrednio przed zakończeniem formulacji

Zastosowanie wewnętrzne/spożywcze

• Dopuszczone jako suplement diety (FG/USP/PhEur)

• Dzienna dawka (dla dorosłych): 60–1000 mg

• Działa jako antyoksydant, wspomaga układ odpornościowy, zwiększa wchłanianie żelaza

• Uwaga: w dużych dawkach możliwe działania niepożądane: biegunka, kolki, kamienie nerkowe

• Interakcje: nasila działanie leków przeciwzakrzepowych, może zaburzać glukozę w testach krwi

Inne zastosowania

• Konserwant w żywności (E300)

• Antyoksydant w suplementach i kosmetykach

• Stabilizator olejów roślinnych

• Składnik serum witaminowych i boosterów

Czy wiesz, że?

• Kwas askorbinowy jest wyjątkowo skuteczny w niskim pH (2–3), co czyni go idealnym składnikiem do serum kwasowych

• Można go mikroenkapsułować dla zwiększenia trwałości

• Jest niezbędny do syntezy L-karnityny, która uczestniczy w metabolizmie lipidów

• Uznawany za złoty standard w pielęgnacji skóry dojrzałej

Przykłady formulacji

1. Serum rozjaśniające do twarzy

   • Kwas askorbinowy 10%

   • Woda demineralizowana 84%

   • Gliceryna 3%

   • EDTA 0,2%

   • Kwas ferulowy 0,5%

   • Witamina E 0,5%

   • Konserwant 0,8%

   • pH 2,5

2. Krem przeciwzmarszczkowy dla kobiet 40+

   • Kwas askorbinowy 5%

   • Emulgator (np. Glyceryl Stearate SE) 3%

   • Olej z dzikiej róży 8%

   • Hydrolat różany 60%

   • Masło shea 10%

   • Pantenol 2%

   • Konserwant 1%

   • Woda do 100%

3. Mleczko po opalaniu

   • Kwas askorbinowy 1%

   • Aloes żel 15%

   • Olej z ogórecznika 5%

   • Hydrolat z mięty 40%

   • Emulgator 5%

   • Gliceryna 2%

   • Woda do 100%

4. Płyn do jamy ustnej

   • Kwas askorbinowy 0,2%

   • Ksylitol 2%

   • Gliceryna 1%

   • Ekstrakt z szałwii 1%

   • Olejek miętowy 0,3%

   • Woda destylowana do 100%

5. Maska algowa do cery naczynkowej

   • Alginat 25%

   • Kwas askorbinowy 3%

   • Spirulina 2%

   • Hydrolat z rumianku 68%

   • Konserwant 1%

6. Szampon regenerujący

   • Baza szamponowa 70%

   • Kwas askorbinowy 1%

   • Pantenol 2%

   • Hydrolat rozmarynowy 10%

   • Olej z nasion marchwi 2%

   • Konserwant 1%

   • Woda do 100%

7. Mydło glicerynowe do cery trądzikowej

   • Baza mydlana glicerynowa 95%

   • Kwas askorbinowy 1%

   • Olejek z drzewa herbacianego 0,5%

   • Tlenek cynku 1%

   • Barwnik (opcjonalnie) 0,5%

8. Krem do rąk na zimę

   • Masło kakaowe 10%

   • Olej lniany 5%

   • Kwas askorbinowy 2%

   • Gliceryna 3%

   • Woda demineralizowana 78%

   • Emulgator 1%

   • Konserwant 1%

9. Balsam po goleniu dla mężczyzn

   • Kwas askorbinowy 2%

   • Hydrolat z oczaru 40%

   • Mentol 0,5%

   • Olej jojoba 5%

   • Pantenol 2%

   • Emulgator 1%

   • Woda do 100%

10. Płyn do higieny intymnej

• Kwas askorbinowy 0,3%

• Ekstrakt z nagietka 2%

• Aloes żel 3%

• Betaina 2%

• Woda destylowana 92,7%

• Konserwant 0,5%